198 ]
गंगाद्याः, अटवी दंडकारण्यादिका, गिरिश्च पर्वतः सह्यविन्ध्यादिः, जनपदो देशो वराट१ – वापीतटादिः, ‘योजनानि’ विंशतित्रिंशदादिसंख्यानि । किंविशिष्टान्येतानि ? ‘प्रसिद्धानि’ दिग्विरतिमर्यादानां दातुर्गृहीतुश्च प्रसिद्धानि । कासां मर्यादाः ? ‘दिशां’ । कतिसंख्यावच्छिन्नानां ‘दशानां’ । कस्मिन् कर्त्तव्ये सति मर्यादाः ? ‘प्रतिसंहारे’ इतः परतो न यास्यामीति व्यावृतौ ।।६९।। मकराकरः eTale samudra, सरितः gangA vagere nadIo, अटवी danDakAraNya Adi jangalo, गिरिः sahyAdri, vindhyAdi parvat, जनपदः virAT, vApItaT Adi desh ane ‘योजनानि’ vIs, trIs Adi sankhyAmAn yojano, teo kevA prakAranAn chhe? ‘प्रसिद्धानि’ digviratinI maryAdAo ApanAr ane grahaN karanArane prasiddha (jANItAn) chhe. konI maryAdA? ‘दिशां’ dishAonI. keTalI sankhyAnA vibhAgavALI (dishAonI)? ‘दशानां’ dash. kyA kartavyamAn maryAdA? ‘प्रतिसंहारे’ ‘ahInthI bIje (AgaL) jaIsh nahi’ evI maryAdArUp – vyAvRuttirUp kAryamAn.
bhAvArtha : — digvratamAn, lokamAn samudra, nadI, jangal, parvat, desh, yojan vagere je prasiddha chhe, tenAthI chAr dishA, chAr vidishA ane upar tathA nIche – em dashe dishAmAn javA – AvavA mATe pratignApUrvak maryAdA karI jindagIparyant A maryAdAnI bahAr na javun – tene digvrat kahe chhe.
ahIn pahAD vagere tathA havAI jahAjathI upar chaDavAnI apekShAe uparanI dishAmAn ane kUvA ke samudrAdimAn nIche javAnI apekShAe nIchenI dishAnun grahaN samajavun. upar – nIche javA mATe je maryAdA bAndhI hoy te maryAdAnI bahAr na javun.
digvratanA dhArak puruSho evo niyam kare chhe ke hun amuk dishAmAn amuk samudra sudhI, amuk nadI sudhI, amuk aTavI sudhI, amuk desh sudhI ke ATalA yojan sudhI jaIsh, tenI bahAr nahi jAun.
parigrahanI lAlasAo ochhI thatAn em karavAthI hinsAdi pAp svayamev aTakI jAy chhe. 69. १. वरतटादिः घ ।