212 ]
‘प्रभाषन्ते’ प्रतिपादयन्ति । कां ? ‘प्रमादचर्यां । किं तदित्याह — ‘क्षितीत्यादि’ । क्षितिश्च सलिलं च दहनश्च पवनश्च तेषामारम्भं क्षितिखननसलिलप्रक्षेपणदहनप्रज्वलन- पवनकरणलक्षणं । किंविशिष्टं ? ‘विफलं’ निष्प्रयोजनं । तथा ‘वनस्पतिच्छेदं’ विफलं । न केवलमेतदेव किन्तु ‘सरणं सारणमपि च’ सरणं स्वयं निष्प्रयोजनं पर्यटनं सारणमन्यस्य निष्प्रयोजनं गमनप्रेरणं ।।८०।।
anvayArtha : — [विफलम् ] koI matalab (prayojan) vinA [क्षितिसलिलदहनपवनारम्भम् ] kShiti – Arambh (jamIn khodavI), salil – Arambh (pANI vahevaDAvavun – DhoLavun) dahan – Arambh (agni saLagAvavo), pavan – Arambh (pavan nAkhavo), [वनस्पतिच्छेदम् ] vanaspatino chhed karavo, [सरणम् ] svayam ghUmavun, [सारणम् ] bIjAone ghUmAvavun – tene [प्रमादचर्याम् ] pramAdacharyA (anarthadanD) [प्रभाषन्ते ] kahe chhe.
TIkA : — ‘प्रभाषन्ते’ pratipAdan kare chhe – kahe chhe. shun (kahe chhe)? ‘प्रमादचर्याम्’ pramAdacharyA. te shun chhe? te kahe chhe — ‘क्षितीत्यादि’ jamIn, pANI, agni ane pavan temano Arambh arthAt jamIn khodavI, pANInun prakShepaN karavun (DhoLavun), agni saLagAvavo ane pavan (utpanna) karavArUp Arambh. kevo (Arambh)? ‘विफलं’ niShprayojan tathA ‘वनस्पतिच्छेदं’ niShprayojan – viphaL vanaspatine chhedavI. keval e ja nahi, parantu ‘सरणं सारणमपि च’ svayam niShprayojan bhaTakavun ane bIjAne niShprayojan bhaTakavA preraNA karavI ( – e badhI niShprayojan Arambhajanak kriyAne pramAdacharyA anarthadanD kahe chhe.)
bhAvArtha : — kShiti Arambh (jamIn khodavI), salil Arambh (pANI DhoLavun), dahanArambh (agni saLagAvavo), pavanArambh (pavan chalAvavo) tathA vanaspati toDavI, niShprayojan ahIn tahIn bhaTakavun ane anyane vinA kAraN bhaTakavA mATe preraNA karavI vagere niShprayojan Arambhajanak kriyAne pramAdacharyA anarthadanD kahe chhe. 80. १. प्रयोजनमन्तरेणापि वृक्षादिच्छेदन – भूमिकुट्टन – सलिलसेचन – वधकर्म प्रमादचरितमिति कथ्यते ।