kahAnajainashAstramALA ]
सीम्नामित्यत्र ‘‘१स्मृत्यर्थदयीशां कर्म’’ इत्यनेन षष्ठी । केषां सीमाभूतानां ? गृहहारिग्रामाणां हारिः कटकं । तथा क्षेत्रनदी दावयोजनानां च दावो वनं । कस्यैतेषां सीमाभूतानां ? देशावकाशिकस्य देशनिवृत्तिव्रतस्य ।।९३।।
karmArthe chhaThThI vibhaktimAn chhe. kaI maryAdAbhUt (vastuone)? ‘गृहहारिग्रामाणाम्’ ghar, hAri (kaTak – mathak – senAnI chhAvaNI) ane gAmane tathA ‘क्षेत्रनदी दावयोजनानां च’ kShetra, nadI, van ane yojanane (ATalA yojan sudhI). konI te maryAdAo chhe? ‘देशावकाशिकस्य’ deshAvakAshik vratanI – deshaviratI vratanI.
bhAvArtha : — deshAvakAshik vratamAn AvAgamanAdinA kShetranI maryAdA, kAL vibhAgathI, koI prasiddha ghar, galI (chhAvaNI), gAm, kShetra, nadI, van ane amuk yojan (sudhI) dvArA karavAmAn Ave chhe — em gaNadharadevAdi kahe chhe. A maryAdAo potAnI AvashyakatAnusAr pratidin yathAshakti karavAmAn Ave chhe.
digvratamAn maryAdit kShetra vishAL hoy chhe ane te kShetranI bahAr man – vachan – kAyAdinI pravRuttino tyAg jIvanaparyanta hoy chhe, jyAre deshavratamAn maryAdit karelun kShetra bahu nAnun hoy chhe ane te nAnA kShetranI bahAr AvAgamanAdi tathA man – vachan – kAyanI pravRuttino tyAg amuk divas, mahinAdi kAL – vibhAgathI karavAmAn Ave chhe. digvrat karatAn deshavratamAn pApaviratinun kShetra bahu vishAL hoy chhe. digvratamAn hinsAdi pApanI virati jIvanaparyant hoy chhe, jyAre deshavratamAn pApanI virati (tyAg) amuk kALamaryAdAthI hoy chhe, ATalo bannemAn taphAvat hoy chhe. 93.
e pramANe tenI (deshAvakAshik vratanI) dravyAvadhi ane yojanAvidhinun pratipAdan karIne (have) kALAvadhinun pratipAdan karI kahe chhe —
anvayArtha : — [प्राज्ञाः ] gaNadharadevAdik buddhimAn puruSh [संवत्सरम् ] १. ‘अधीगर्थदयेशां कर्मणि’ पाणिनीय सूत्र ।