250 ]
प्रोषधोपवासः पुनर्ज्ञातव्यः । कदा ? पर्वणि चतुर्दश्यां । न केवलं पर्वणि, अष्टम्यां च । किं पुनः प्रोषधोपवासशब्दाभिधेयं ? प्रत्याख्यानं । केषां ? चतुरभ्यवहार्याणां चत्वारि अशनपानखाद्यलेह्यलक्षणानि तानि चाभ्यवहार्याणि च भक्षणीयानि तेषां । किं कस्यांचिदेवाष्टम्यां चतुर्दश्यां च तेषां प्रत्याख्यानमित्याह – सदा सर्वकालं । काभिः इच्छाभिर्व्रतविधानवाञ्छाभिस्तेषां प्रत्याख्यानं न १पुनर्व्यवहारकृतधरणकादिभिः ।।१०६।।
TIkA : — ‘प्रोषधोपवासः ज्ञातव्यः’ proShadhopavAs jANavo joIe. kyAre? ‘पर्वणि’ chaturdashInA divase; kevaL chaturdashInA divase nahi parantu ‘अष्टम्यां च’ aShTamInA divasoe paN; vaLI ‘proShadhopavAs’ shabdathI shun kahevA yogya chhe? ‘प्रत्याख्यानम्’ tyAg. kono (tyAg)? ‘चतुरभ्यवहार्य्याणाम्’chAr – ashan, pAn, khAdya ane lehyarUp khAvA yogya AhArono. shun koI aShTamI ne chaturdashInA divase ja temano tyAg karavo? te kahe chhe — ‘सदा’ sarvakAL (hammeshA temano tyAg karavo). shA vaDe? ‘इच्छाभिः’ vratavidhAnanI bhAvanAothI temano tyAg karavo, nahi ke vyavahAre karelI dhAraNA AdithI.
bhAvArtha : — pratyek chaturdashI ane aShTamInA divase khAdya (roTalI, dAL, bhAt vagere), svAdya (lADu, penDA, baraphI Adi), lehya (rAbaDI, kerIno ras Adi) ane pey (dUdh, pANI, chhAsh Adi) — e chAr prakAranA AhArono, vrat dhAraN karavAnI Antarik ichchhAthI tyAg karavo tene proShadhopavAs shikShAvrat kahe chhe.
A proShadhopavAs ATham – chaudash sivAy anya divasomAn paN vrat – vidhAnamAn ichchhAthI karavo joIe. sAmAyikanA sanskArane sthir karavA mATe paN tenI jarUr chhe.
proShadhopavAs karavAnI vidhi2 —
1. aShTamI ke chaturdashInA pUrva divase bapore (be pahor bAd) bhojan karI, 16 prahar (48 kalAk)nA upavAsanI pratignA karI. sarva Arambhano tyAg karI ekAntamAn dharmadhyAnapUrvak te divas vyatIt karavo.
2. parvano (aShTamI – chaturdashIno) Akho divas ane rAt dhArmik kAryomAn pasAr karavAn. १. न पुनर्व्यवहारे कृवसाकादिभिः (?) घ । 2. proShadhopavAsanI vidhi mATe juo, puruShArthasiddhi – upAy shlok 152 thI 156.