146 ]
‘चरसत्त्वान्’ त्रसजीवान् । ‘यन्न हिनस्ति’ । तदाहुः ‘स्थूलवधाद्विरमणं’ । के ते ? ‘निपुणाः’ हिंसादिविरतिव्रतविचारदक्षाः । कस्मान्न हिनस्ति ? ‘संकल्पात्’१ संकल्पं हिंसाभिसंधिमाश्रित्य । कथंभूतात् संकल्पात् ? ‘कृतकारितानुमननात्’ कृतकारितानुमनन- रूपात् । कस्य सम्बन्धिनः ? ‘योगत्रयस्य’ मनोवाक्कायत्रयस्य । अत्र कृतवचनं कर्तुः स्वातंत्र्यप्रिपत्त्यर्थं । २कारितानुविधानं परप्रयोगापेक्षमनुवचनं । ३अनुमननवचनं प्रयोजकस्य मानसपरिणामप्रदर्शनार्थं । तथा हि — मनसा चरसत्त्वहिंसां स्वयं न करोमि, चरसत्त्वान् हिनस्मीति मनःसंकल्पं न करोमीत्यर्थः । मनसा चरसत्त्वहिंसामन्यं न कारयामि, चरसत्त्वान् हिंसय हिंसयेति मनसा प्रयोजको न भवामीत्यर्थः । तथा अन्यं चरसत्त्वहिंसां कुर्वन्तं मनसा नानुमन्ये, सुन्दरमनेन कृतमिति मनःसंकल्पं न करोमीत्यर्थः । एवं वचसा स्वयं
ṭīkā : — ‘चरसत्त्वान्’ tras jīvone ‘यन्नहिनस्ति’ je na haṇavun ‘तत्’ tene (te kriyāne) ‘स्थूलवधाद्विरमणम्’ sthūḷ hinsāthī viramaṇ (virati) kahe chhe. (arthāt ahinsāṇuvrat kahe chhe.) koṇ te (kahe chhe?) ‘निपुणाः’ hinsādi viratirūp vratanā (ahinsāṇuvratādinā) vichāramān dakṣha (kushal) āchāryādik. kevī rīte haṇatā nathī? ‘संकल्पात्’ saṅkalpathī arthāt ‘hun mārun – hun hinsā karun’ evā saṅkalpano – abhiprāyano āshray karīne (haṇatā nathī); kevā saṅkalpathī? ‘कृतकारितानुमननात्’ – kr̥ut, kārit ane anumodanārūp (saṅkalpathī), konā sambandhī? ‘योगत्रयस्य’ man, vachan ane kāy e traṇ yoganā (sambandhī).
ahīn ‘kr̥ut’ vachan kartānā svātantryanī pratipatti arthe chhe, ‘kārit’nun vidhān paranī kriyānī apekṣhā sūchavatun kathan chhe, ‘anumanan’nun vachan (‘anumodan’nun vachan) prayojakanā mānasanun pariṇām darshāvavā māṭe chhe.
te ā pramāṇe 1. manathī tras jīvonī hinsā hun svayam karun nahi – tras jīvone hun haṇun evo manamān saṅkalpa na karun. evo artha chhe. 2. manathī tras jīvonī hinsā bījā pāse hun na karāvun – ‘tras jīvonī hinsā karo – hinsā karo’ em manathī hun prerak – prayojak na thāun. evo artha chhe. 3. tathā tras jīvonī hinsā karatā anyane hun manathī anumati १. संकल्पात् — हिंसाभिसन्धिमाश्रित्य ग घ पुस्तकयोः । २. कारितानिधानं ग घ पुस्तकयोः । ३. अनुवचनं ख पुस्तके । अनुमननं वचनं ग पुस्तके । अनुमतवचन घ० ।