kahānajainashāstramāḷā ]
सत्यमपि परस्य ‘विपदे’ऽपकाराय भवति ।।५५।।
साम्प्रतं सत्याणुव्रतस्यातीचारानाह — hovā chhatān bījāne ‘विपदे’ apakārarūp thāy tevun (tevun satya paṇ pote bole nahi).
bhāvārtha : — je bolavāthī rājādi sva – parano vadh – bandhādi kare tene sthūḷ jūṭh kahe chhe. satyāṇuvratī āvun jūṭh svayam bole nahi ane bījā pāse bolāve nahi. satya paṇ jo anyane ahitakar – vighātak hoy to tevun satya paṇ te bole nahi. jem ke pāse thaīne haraṇ jatun joyun hoy, chhatān shikārī tene (vratīne) te viṣhe pūchhe to te satya kahe nahi, kāraṇ ke tevun bolavāthī shikārī dvārā haraṇano ghāt thavā sambhav chhe, tethī anyane āpatti āvī paḍe tevun satya vachan paṇ pote bole nahi, tem ja anya pāse bolāve nahi, āvā sthūḷ asatya tyāgane gaṇadharādi mahāpuruṣho satyāṇuvrat kahe chhe.
‘‘je kāī prasād kaṣhāyanā yogathī sva – parane hānikārak athavā anyathārūp vachan kahevāmān āve chhe, tene anr̥ut (jūṭhun) vachan jāṇavun.......’’
‘‘asatya sāmānyarūpe garhit, pāp sahit ane apriy — em traṇ prakāranun mānavāmān āvyun chhe......’’1
satya – aṇuvratadhārī krodh – mān – māyā – lobh vash evun vachan na kahe jethī anyano ghāt thāy, anyane apavād lāge – kalaṅk chaḍhe, kalah, visamvād pedā thāy, viṣhayānurāg vadhī jāy, mahā ārambhamān pravr̥utti thāy, anyane ārttadhyān thaī jāy, paranā lābhamān antarāy āve, paranī ājīvikā bagaḍī jāy, potāno ane parano apayash thāy, āpadā āve, anartha pedā thāy, anyano marmachchhed thāy, rājā daṇḍ kare, dhananī hāni thāy vagere........āvān satya vachan hoy topaṇ tene jūṭhān vachan chhe. vaḷī te gālīnān vachan, apamānanān vachan, tiraskāranān vachan, ahaṅkāranān vachan vagere bole nahi, kāraṇ ke te kaṣhāyayukta hovāthī asatya vachano chhe. vaḷī te jinasūtrane anukūḷ tathā sva – paranā hitarūp, bahu pralāparahit, prāmāṇik, santoṣh upajāvanār, dharmano udyot karanār vachan kahe – evān vachan bolanār gr̥uhasthī sthūḷ asatyano tyāgī chhe.2 1. juo puruṣhārthasiddhi – upāy, shlok 91 ane 95 thī 101. 2. juo, shrī ratnakaraṇḍ shrāvakāchār – paṇḍit sadāsukhadāsakr̥ut hindī ṭīkā pr̥uṣhṭha 82.