212 ]
क्षितिसलिलदहनपवनारम्भं विफलं वनस्पतिच्छेदं ।
सरणं सारणमपि च १प्रमादचर्यां प्रभाषन्ते ।।८०।।
‘प्रभाषन्ते’ प्रतिपादयन्ति । कां ? ‘प्रमादचर्यां । किं तदित्याह — ‘क्षितीत्यादि’ । क्षितिश्च सलिलं च दहनश्च पवनश्च तेषामारम्भं क्षितिखननसलिलप्रक्षेपणदहनप्रज्वलन- पवनकरणलक्षणं । किंविशिष्टं ? ‘विफलं’ निष्प्रयोजनं । तथा ‘वनस्पतिच्छेदं’ विफलं । न केवलमेतदेव किन्तु ‘सरणं सारणमपि च’ सरणं स्वयं निष्प्रयोजनं पर्यटनं सारणमन्यस्य निष्प्रयोजनं गमनप्रेरणं ।।८०।।
anvayārtha : — [विफलम् ] koī matalab (prayojan) vinā [क्षितिसलिलदहनपवनारम्भम् ] kṣhiti – ārambh (jamīn khodavī), salil – ārambh (pāṇī vahevaḍāvavun – ḍhoḷavun) dahan – ārambh (agni saḷagāvavo), pavan – ārambh (pavan nākhavo), [वनस्पतिच्छेदम् ] vanaspatino chhed karavo, [सरणम् ] svayam ghūmavun, [सारणम् ] bījāone ghūmāvavun – tene [प्रमादचर्याम् ] pramādacharyā (anarthadaṇḍ) [प्रभाषन्ते ] kahe chhe.
ṭīkā : — ‘प्रभाषन्ते’ pratipādan kare chhe – kahe chhe. shun (kahe chhe)? ‘प्रमादचर्याम्’ pramādacharyā. te shun chhe? te kahe chhe — ‘क्षितीत्यादि’ jamīn, pāṇī, agni ane pavan temano ārambh arthāt jamīn khodavī, pāṇīnun prakṣhepaṇ karavun (ḍhoḷavun), agni saḷagāvavo ane pavan (utpanna) karavārūp ārambh. kevo (ārambh)? ‘विफलं’ niṣhprayojan tathā ‘वनस्पतिच्छेदं’ niṣhprayojan – viphaḷ vanaspatine chhedavī. keval e ja nahi, parantu ‘सरणं सारणमपि च’ svayam niṣhprayojan bhaṭakavun ane bījāne niṣhprayojan bhaṭakavā preraṇā karavī ( – e badhī niṣhprayojan ārambhajanak kriyāne pramādacharyā anarthadaṇḍ kahe chhe.)
bhāvārtha : — kṣhiti ārambh (jamīn khodavī), salil ārambh (pāṇī ḍhoḷavun), dahanārambh (agni saḷagāvavo), pavanārambh (pavan chalāvavo) tathā vanaspati toḍavī, niṣhprayojan ahīn tahīn bhaṭakavun ane anyane vinā kāraṇ bhaṭakavā māṭe preraṇā karavī vagere niṣhprayojan ārambhajanak kriyāne pramādacharyā anarthadaṇḍ kahe chhe. 80. १. प्रयोजनमन्तरेणापि वृक्षादिच्छेदन – भूमिकुट्टन – सलिलसेचन – वधकर्म प्रमादचरितमिति कथ्यते ।