kahānajainashāstramāḷā ]
एवमनर्थदण्डविरतिव्रतं प्रतिपाद्येदानीं तस्यातीचारानाह —
कन्दर्पं कौत्कुच्यं मौखर्यमतिप्रसाघनं पञ्च ।
असमीक्ष्य चाधिकरणं व्यतीतयोऽनर्थदण्डकृद्विरतेः ।।८१।।
‘व्यतीतयो’ऽतीचारा भवन्ति । कस्य ? ‘अनर्थदण्डकृद्विरतेः’ अनर्थ निष्प्रयोजनं दण्डं दोषं कुर्वन्तीत्यनर्थदंडकृतः पापोपदेशादयस्तेषां विरतिर्यस्य तस्य । कति ? ‘पंच’ । कथमित्याह — ‘कन्दर्पेत्यादि’, रागोद्रेकात्प्रहासमिश्रो भण्डिमाप्रधानो वचनप्रयोगः कंदर्पः, प्रहासो भंडिमावचनं भंडिमोपेतकायव्यापारप्रयुक्तं कौत्कुच्यं, धाष्टर्यप्रायं बहुप्रलापित्वं मौखर्यं, यावतार्थेनोपभोगपरिभोगौ भवतस्ततोऽधिकस्य करणमतिप्रसाधनम्, एतानि चत्वारि,
e pramāṇe anarthadaṇḍavirati vratanun pratipādan karīne have tenā atichāro kahe chhe —
anvayārtha : — [कन्दर्पम् ] mashkarī sāthe ashiṣhṭa vachan kahevun, [कौत्कुच्यम् ] sharīranī kucheṣhṭā sāthe ashiṣhṭa vachan kahevun, [मौखर्यम् ] vr̥uthā bahu bakavād karavo, [अतिप्रसाधनम् ] bhogopabhoganī sāmagrī āvashyakatā karatān vadhu ekaṭhī karavī, [च ] ane [असमीक्ष्य अधिकरणम् ] vinā vichāre kām karavun — e [पञ्च ] pāñch [अनर्थदण्डकृद्विरतेः ] anarthadaṇḍavirati vratanā [व्यतीतयः ] atichāro chhe.
ṭīkā : — ‘व्यतीतयः’ atichāro chhe. konā? ‘अनर्थदंडकृद्विरतेः’ anarthadaṇḍavirati vratanā. अनर्थ niṣhprayojan, दण्डं doṣh kare te, anarthadaṇḍakr̥ut pāpopadeshādi — temanāthī jene virati chhe, tenā (anarthadaṇḍakr̥ut virati vratanā). keṭalā (atichāro)? pāñch. ‘kevā’ te kahe chhe — ‘कन्दर्पेत्यादि’ कंदर्प arthāt rāganī prabaḷatāthī hāsyamishrit ashiṣhṭapradhān vachanaprayog te kandarpa, ‘कौत्कुच्यम्’ hāsya ane ashiṣhṭa vachanasahit kāyanī kutsit cheṣhṭā karavī te kautkuchya, ‘मौखर्यम्’ dhr̥uṣhṭatāpūrvak bahu bakavād karavo te maukharya, ‘अतिप्रसाधनम्’ jeṭalā prayojanathī bhog ane upabhoganī (sāmagrī) bane tenāthī adhik sāmagrī ekatra karavī (arthāt āvashyakatā karatān adhik bhogopabhoganī sāmagrī ekatra karavī te ati