252 ]
अञ्जनं च नस्यञ्च तेषाम् ।।१०७।। snān, añjan ane nasyano (arthāt nāke sūṅghavānī vastuo ādino) parityāg karavo joīe.
bhāvārtha : — upavāsanā divase hinsādi pāñch pāpono, shr̥uṅgār, vyāpārādi ārambh, gandh, puṣhpamālā, gīt, nr̥ityādi, snān, añjan ane sūṅghavānī vastu ādino tyāg karavo joīe.
‘subhāṣhit ratnasandoh’mān upavāsanun lakṣhaṇ āpatān kahyun chhe ke —
उपवासः स विज्ञेयः शेषं लंघनकं विदुः।।
jyān kaṣhāy, viṣhay ane āhārano tyāg karavāmān āve chhe tene upavās jāṇavo, bākīnāne lāṅghaṇ kahe chhe.
kevaḷ āhārano tyāg kare paṇ kaṣhāyano ane indriyonā viṣhayo taraphanā rāgabhāvano tyāg na kare; to te upavās nathī paṇ lāṅghaṇ chhe.
proṣhadhopavāsadhārī shrāvakane upachārathī pāñch mahāvratanun pālan thāy chhe – ahinsā ādinī puṣhṭi thāy chhe.
shrī puruṣhārthasiddhi – upāy gujarātī āvr̥utti shlok 158 – 159 – 160nī ṭīkā ane bhāvārthamān kahyun chhe ke —
‘‘nishchayathī deshavratī shrāvakane bhogopabhoganā padārtho sambandhī sthāvar hinsā arthāt ekendriy jīvonī hinsā thāy chhe, parantu tras hinsāno pūrṇa tyāgī ja chhe. jyāre te upavāsamān samasta ārambh – parigrah ane pāñche pāpano sampūrṇa tyāg karī de chhe, tyāre tene upavāsamān sthāvar hinsā paṇ thatī nathī. ā kāraṇe paṇ tene ahinsā mahāvratanun pālan thāy chhe.’’ (shlok 158 ṭīkā).
‘‘upavāsadhārī puruṣhane vachanagupti pāḷavāthī satya mahāvratanun pālan thāy chhe, dīdhā vinānī samasta vastuono tyāg hovāthī achaurya mahāvratanun pālan thāy chhe, sampūrṇa maithun karmano tyāg hovāthī brahmacharya mahāvratanun pālan thāy chhe ane sharīramān ja mamatva – pariṇām na hovāthī parigrahatyāg mahāvratanun pālan thāy chhe. e rīte upachārathī pāñche mahāvrat te pāḷī shake chhe.’’ (shlok 159nī ṭīkā).