८८समाधितंत्र
बहिरात्माने अंदरना चैतन्य – तत्त्वनुं ज्ञान नथी. तेने स्व – परनुं भेदज्ञान नथी; जे बाह्य पदार्थो देखे छे तेनी साथे एकताबुद्धि करे छे. तेमां इष्ट – अनिष्टनी कल्पना करी राग – द्वेषभावथी तेनां ग्रहण – त्याग करवा झंखे छे, परंतु बाह्य पदार्थोनां ग्रहण – त्याग तेने आधीन नथी. ते पदार्थो तो पोताना कारणे आवे छे अने जाय छे. ऊंधी मान्यताने लीधे तेनां बाह्य ग्रहण – त्याग राग – द्वेषगर्भित छे. तेना अभिप्रायमां आत्मस्वभावनो त्याग अने विभाव तथा परभावोनुं ग्रहण छे.
अंतरात्माने अभिप्रायमां – मान्यतामां पर पदार्थोनां ग्रहण – त्याग ज नथी. अस्थिरताने लीधे थोडी राग – द्वेषनी वृत्ति ऊठे, पण तेने तेनी साथे एकता नथी – स्वामीपणुं नथी. आ वृत्ति पण, आत्मस्वरूपनुं ग्रहण थतां – तेमां स्थिर थतां, स्वयं शमी जाय छे – नष्ट थाय छे. ४७.
अंतरमां त्याग – ग्रहण करनार अन्तरात्मा केवी रीते करे ते कहे छेः —
अन्वयार्थ : अंतरात्मा (आत्मानं) आत्माने (मनसा) भावमन साथे (युञ्जीत) योजे (जोडे) अने (वाक्कायाभ्याम्) वचन अने कायाथी (वियोजयेत्) अलग करे (तु) अने (वाक्काययोजितम्) वाणी अने कायाथी योजायेला (व्यवहार) व्यवहारने (मनसा) भावमनथी (त्यजेत्) तजे अर्थात् तेमां मन लगावे नहि.
टीका : (ते अन्तरात्मा) आत्माने योजे एटले संबंध करे, कोनी साथे? मन साथे एटले मानसज्ञान (भावमन) साथे, – ‘मन ते आत्मा छे’ एवो अभेदरूप अध्यवसाय (मान्यता) करे,