९४समाधितंत्र परमप्रसत्तिसमुद्भूतसुखसमन्वितम् । एवं विधिं ज्योतिरत्नः पश्यामि स्वसंवेदनेनानुभवामि यत्तन्मे स्वरूपमस्तु भवतु । किं विशिष्टः पश्यामि ? नियतेन्द्रियो नियन्त्रितेन्द्रियः ।।५१।।
ननु सानन्दं ज्योतिर्यद्यात्मनोरूपं स्यात्तदेन्द्रियनिरोधं कृत्वा तदनुभवतः कथं दुःखं स्यादित्याह — अतीन्द्रिय तथा आनंदमय एटले परम प्रसन्नता (प्रशांति)थी उत्पन्न थयेला सुखथी युक्त (छे) एवा प्रकारनी जे ज्योतिने (ज्ञान – प्रकाशने) अंतरंगमां हुं जोउं छुं – स्वसंवेदनथी हुं अनुभवुं छुं, ते मारुं स्वरूप अस्तु – हो. हुं केवो थईने जोउं छुं? इन्द्रियोने संयमित करीने (बाह्य विषयोथी इन्द्रियोने रोकीने अने पोते स्वाधीन थईने अर्थात् इन्द्रियोने काबुमां राखीने (हुं जोउं छुं).
भावार्थ : अन्तरात्मा विचारे छे केः —
‘इन्द्रियो द्वारा जे शरीरादि बाह्य पदार्थो देखाय छे ते हुं नथी. ते मारुं स्वरूप नथी. मारुं स्वरूप तो परम उत्तम अतीन्द्रिय आनंदमय ज्ञान – ज्योति छे. ज्यारे हुं भाव – इन्द्रियोने नियन्त्रित करीने अर्थात् बाह्य विषयोथी हठावीने अंतर्मुख थाउं छुं, त्यारे हुं ज्ञानस्वरूप आत्माने जोई शकुं छुं – स्वसंवेदनथी अनुभवी शकुं छुं.’
जे इन्द्रियो द्वारा देखाय छे ते आत्मानुं स्वरूप नथी. ते तो जडनुं – पुद्गलनुं स्वरूप छे. ते आत्मा नथी, अनात्मा छे. आत्मा अनात्माना भेद – विज्ञान द्वारा ज्ञानी, शरीरादिक पर पदार्थो प्रत्ये उपेक्षा करी, उपयोगने त्यांथी हठावी स्वसन्मुख करे छे अने आत्मस्वरूपमां स्थिर थतां ते अतीन्द्रिय आनंदनो अनुभव करे छे.
ज्ञानीने आत्मस्वरूपनुं भान होवाथी ते आत्म – विषयमां ज रमवानी भावना करे छे; बाह्य विषयोमां विचरवानुं पसंद करतो नथी.
माटे अंतरात्माने शरीरादि बाह्य पदार्थोमां अनासक्ति होय छे. ते ज्ञानस्वरूप आत्मानो ज अनुभव करे छे. ५१.
जो आनंदमय ज्योति (ज्ञान) ते आत्मानुं स्वरूप होय, तो इन्द्रियोनो निरोध करीने तेनो अनुभव करनारने दुःख केवी रीते होई शके? ते कहे छेः —