टीका — रागद्वेषादय एव कल्लोलास्तैरलोलमचञ्जलमकलुषं वा । यन्मनोजलं मन एव जलं मनोजलं यस्य मनोजलम् यन्मनोजलम् । स आत्मा । पश्यति । आत्मनस्तत्त्वमात्मनः स्वरूपम् । स तत्त्वम् । स आत्मदर्शी तत्त्वं परमात्मस्वरूपम् । नेतरो जनः (रागादिपरिणतः जनः) तत्त्वं न भवति ।।३५।।
खेद पामनाराओने आत्मस्वरूपनी प्राप्तिनो अभाव दर्शावतां कहे छे केः —
अन्वयार्थ : (यन्मनोजलम्) जेनुं मनरूपी जल (रागद्वेषादिकल्लोलैः) राग – द्वेषादि तरंगोथी (अलोलं) चंचल थतुं नथी, (सः) ते (आत्मनः तत्त्वं) आत्माना यथार्थ स्वरूपने (पश्यति) देखे छे – अनुभवे छे. (तत् तत्त्वं) ते आत्म – तत्त्वने (इतरः जनः) बीजो माणस – राग – द्वेषादिथी आकुलित चित्तवाळो माणस (न पश्यति) देखी शकतो नथी.
टीका : रागद्वेषादि जे कल्लोलो (तरंगो) छे, तेनाथी अलोल – अचंचल – अकलुष जेनुं मनरूपी जल छे [ – मन ए ज जल ते मनोजल, – जेनुं मनोजल छे – ] ते आत्मा, आत्माना तत्त्वने एटले परमात्मस्वरूपने देखे छे (अनुभवे छे,) अर्थात् [ते तत्त्वने] ते एटले आत्मदर्शी तत्त्वने एटले परमात्मस्वरूपने (अनुभवे छे,) बीजो कोई जन अर्थात् रागादिपरिणत अन्य [अनात्मदर्शी] जन तत्त्वने अनुभवी शकतो नथी.
भावार्थ : जेनुं मन रागद्वेषादि विकल्पोथी आकुलित – चलित थतुं नथी ते आत्माना यथार्थ स्वरूपने – परमात्मस्वरूपने अनुभवे छे; बीजो कोई रागद्वेषादिथी आकुलित – अनात्मदर्शी जन तेने अनुभवी शकतो नथी.
जेम तरंगोथी ऊछळता पाणीमां अंदर रहेली वस्तु देखाती नथी, तेम राग – द्वेषादिरूप तरंगोथी – विकल्पोथी चंचल बनेला मनरूपी जलमां अर्थात् ज्ञानजलमां आत्म – तत्त्व देखातुं नथी. निर्विकल्प दशामां ज आत्म – दर्शन थाय छे; सविक्ल्प दशामां आत्मानुभव थतो नथी.