७०समाधितंत्र
टीका — शरीरादौ शुचिस्थिरात्मीयादिज्ञानान्यविद्यास्तासामभ्यासः पुनः पुनः प्रवृत्तिस्तेन जनिताः संस्कारा वासनास्तैः कृत्वा । अवशं विषयेन्द्रियाधीनमनात्मायत्तमित्यर्थः । क्षिप्यते विक्षिप्तं भवति मनः । तदेव मनः ज्ञानसंस्कारैरात्मनः शरीरादिभ्यो भेदज्ञानाभ्यासैः । स्वतः स्वयमेव । तत्त्वे आत्मस्वरूपे अवतिष्ठते ।।३७।।
वळी कया कारणथी मननो विक्षेप थाय छे अने कया कारणे तेनो अविक्षेप थाय छे ते कहे छेः —
अन्वयार्थ : (अविद्याभ्याससंस्कारैः) अविद्याना अभ्यासथी उत्पन्न थयेला संस्कारो (मनः) मन (अवशं) अवशपणे – स्वाधीन नहि रहेवाथी (क्षिप्यते) विक्षिप्त थाय छे. (तत् एव) ते ज मन (ज्ञानसंस्कारैः) भेदज्ञानना संस्कारो द्वारा (स्वतः) स्वतः (तत्त्वे) आत्मस्वरूपमां (अवतिष्ठते) स्थिर थाय छे.
टीका : शरीर वगेरेने पवित्र, स्थिर अने आत्मीय (पोतानुं) आदि मानवारूप जे अविद्या (अज्ञान) तेनो अभ्यास अर्थात् तेनी वारंवार प्रवृत्ति तेनाथी उत्पन्न थयेला संस्कारो एटले वासनाओ – ते वडे करीने अवश – अर्थात् विषयो अने इन्द्रियोने आधीन एटले आत्माने आधीन ते मन विक्षेप पामे छे; एटले विक्षिप्त थाय छे. ते ज मन, ज्ञानसंस्कारो वडे अर्थात् आत्माने शरीरादिथी भिन्न जाणवारूप अभ्यास वडे, स्वतः एटले स्वयं ज तत्त्वमां अर्थात् आत्मस्वरूपमां स्थिर थाय छे.
भावार्थ : शरीरादि पर पदार्थोमां आत्मबुद्धि करवी ते अज्ञान छे – अविद्या छे. तेना पुनः पुनः प्रवृत्तिरूप अभ्यासथी उत्पन्न थयेला संस्कारोथी मन परवश थईने – पराधीन थईने रागी – द्वेषी बनी जाय छे – विक्षिप्त थाय छे. आ ज मन भेद – ज्ञानना संस्कारोथी स्वतः एटले पोतानी मेळे आत्मस्वरूपमां स्थिर थाय छे.