७४समाधितंत्र
टीका — मोहान्मोहनीयकर्मोदयात् । यदा प्रजायेते उत्पद्येते । कौ ? रागद्वेषौ । कस्य ? तपस्विनः । तदैव रागद्वेषोदयकाल एव । आत्मानं स्वस्थं बाह्यविषयाद्व्यावृत्तस्वरूपस्थं भावयेत् । शाम्यत उपशमं गच्छतः । रागद्वेषौ । क्षणात् क्षणमात्रेण ।।३९।।
अन्वयार्थ : (यदा) जे समये (तपस्विनः) तपस्वी अन्तरात्माने (मोहात्) मोहवशात् (रागद्वेषौ) राग अने द्वेष (प्रजायेते) उत्पन्न थाय (तदा एव) ते ज समये ते तपस्वीए (स्वस्थं आत्मानं) शुद्धस्वरूपनी (भावयेत्) भावना करवी. एम करवाथी राग – द्वेषादि (क्षणात्) क्षणवारमां (शाम्यतः) शान्त थई जाय छे.
टीका : मोहथी एटले मोहनीय कर्मना उदय निमित्ते, ज्यारे पेदा थाय – उत्पन्न थाय, कोण (बे)? राग अने द्वेष. कोने (उत्पन्न थाय)? तपस्वीने, त्यारे ज अर्थात् राग – द्वेषना उदयकाले ज स्वस्थ आत्मानी – अर्थात् बाह्य विषयोथी व्यावृत्त थई (पाछो हठी) स्वरूपमां स्थित थयेला आत्मानी – भावना करवी. तेम करवाथी राग – द्वेष क्षणमां – क्षणमात्रमां उपशमे छे एटले शांत थई जाय छे.
भावार्थ : अस्थिरताना कारणे मोहवश ज्यारे अंतरात्माने राग – द्वेषादि उत्पन्न थाय त्यारे चित्तने पर पदार्थोथी हठावी स्वसन्मुख वाळी शुद्धात्माने भाववो. तेम करवाथी क्षणवारमां राग – द्वेषादि शान्त थई जाय छे.
भेदविज्ञान द्वारा आत्मा अने शरीरादिने भिन्न भिन्न जाणीने शुद्धात्मानी भावना करवी ते ज राग – द्वेषादि विकारोने नाश करवानो उपाय छे.
सम्यग्द्रष्टि जीवने भूमिकानुसार राग – द्वेष थाय छे. पण तेने ते वखते अंतरमां आत्मानुं भेदज्ञान छे. ते बाह्य निमित्तो अने विकारने पोताना आत्मस्वरूपथी भिन्न माने छे. ते माटे तेने आदर नथी. अवशपणे – अस्थिरताने लीधे जे राग – द्वेष थाय छे तेने ते