टीका — इदं शरीरादिकं दृश्यमिन्द्रियैः प्रतीयमानं । अचेतनं जडं रोषतोषादिकं कृतं न जानातीत्यर्थः । यच्चेतनमात्मस्वरूपं तददृश्यमिन्द्रियग्राह्यं न भवति । ततः यतो रोषतोषविषयं दृश्यं शरीरादिकमचेतनं चेतनं स्वात्मस्वरूपमदृश्यत्वात्तद्विषयमेव न भवति ततः क्व रुष्यामि क्व rAg – dveSh thaI jAy chhe, tethI tene gnAnachetanA sAthe kadAchit karmachetanA ane karmaphal – chetanAno paN sadbhAv mAnavAmAn Avyo chhe, paN te karmachetanA ane karmaphaLachetanAno gnAtA – draShTA rahe chhe. vAstavamAn te banne chetanAo gnAnachetanA ja chhe.1
antarAtmAne pUrvanA sanskArone lIdhe nIchenI bhUmikAmAn je bhrAnti thAy chhe te mithyAtvajanit nathI, parantu asthiratAjanit chhe; tethI tene rAg – dveSh thavA chhatAn tenA samyaktvamAn kAI doSh Avato nathI. 45.
pharIthI bhrAnti pAmelo te (antarAtmA) tene (bhrAntine) kevI rIte chhoDe te kahe chhe —
anvayArtha : (इदं दृश्यं) A sharIrAdi drashya padArtha (अचेतनं) chetanArahit – jaD chhe ane je (चेतनं) chaitanyasvarUp AtmA chhe te (अदृश्यं) indriyodvArA dekhAy tevo nathI; (ततः) tethI (क्व रुष्यामि) hun konA upar roSh karun? ane (क्व तुष्यामि) konA upar rAjI thAun? (अतः अहं मध्यस्थः भवामि) eTalA mATe hun madhyastha thAun chhun – em antarAtmA vichAre chhe.
TIkA : A eTale sharIrAdik, je drashya eTale indriyodvArA dekhAvA yogya chhe – pratItimAn AvavA yogya chhe, te achetan – jaD chhe; te karelA roSh – toShAdikane jANatun nathI – evo artha chhe. je chetan – svAtmasvarUp chhe, te adrashya chhe eTale indriyodvArA grAhya nathI; tethI hun konA upar roSh karun? ane konA upar toSh karun? kAraN ke drashya sharIrAdik achetan 1. juo – shrI panchAdhyAyI – uttarArddha gu. AvRutti – gAthA 205, 276, 419