टीका — बहिर्बाह्यविषये सुखं भवति । कस्य ? आरब्धयोगस्य प्रथममात्मस्वरूपभावनोद्यतस्य । अथ आह । आत्मनि आत्मस्वरूपे दुःखं तस्य भवति । भावितात्मनो यथावद्विदितात्मस्वरूपे कृताभ्यासस्य । बहिरेव बाह्यविषयेष्वेवाऽसुखं भवति । अथ आह । सौख्यं अध्यात्मं तस्याध्यात्मस्वरूप एव भवति ।।५२।।
anvayArtha : — (आरब्धयोगस्य) yogano abhyAs sharU karanArane (बहिः) bAhya viShayomAn (सुखं) sukh lAge chhe, (अथ) ane (आत्मनि) AtmasvarUpane viShe (दुःखं) dukh pratIt thAy (भावितात्मनः) AtmasvarUpane yathArthapaNe jANanArane – sArA abhyAsIne (बहिः एव) bAhya padArthomAn ja (असुखं) dukh thAy chhe ane (अध्यात्मं) AtmasvarUpamAn (सौख्यम्) sukhano anubhav thAy chhe.
TIkA : — bahAr eTale bAhya viShayamAn sukh lAge chhe. kone? yogano Arambh karanArane arthAt pratham vAr AtmasvarUpanI bhAvanAnA abhyAsIne, ane kahe chhe – AtmAmAn eTale AtmasvarUpamAn (tenI bhAvanAmAn) dukh (mushkelI) lAge chhe, paN bhAvitAtmane eTale yathAvat jANelA AtmasvarUpanA ( – tenI bhAvanAnA) abhyAsIne, bAhyamAn ja eTale bAhya viShayomAn ja asukh (dukh) bhAse chhe; ane kahe chhe – AtmAmAn eTale tenA adhyAtmasvarUpamAn ja ( – tenI bhAvanAmAn ja) sukh lAge chhe.
bhAvArtha : — yogano eTale AtmasvarUpano pratham vAr anubhav karavAno Arambh karanArane bAhya viShayomAn sukh jevun lAge chhe ane AtmasvarUpanI bhAvanAnA abhyAsamAn dukh jevun jaNAy chhe, parantu jyAre tenI paripakva abhyAsathI AtmasvarUpanun yathArthapaNe gnAn thAy chhe tyAre tene bAhya viShayo asukharUp pratIt thAy chhe ane AtmasvarUpamAn ja sukh pratibhAse chhe.
yogano abhyAs sharU karanArane, pUrvanA sanskArane lIdhe, bAhya viShayo taraphanun valaN jaladI chhUTatun nathI ane tethI tene AtmasvarUpamAn ramavun mushkel lAge chhe.