100samAdhitantra
एवमवबुद्ध्यमानो मूढात्मा येषु विषयेष्वासक्तचित्तो न तेषु मध्ये किञ्चित्तस्योपकारकमस्तीत्याह —
टीका — इन्द्रियार्थेषु पंचेन्द्रियविषयेषु मध्ये न तत्किञ्चिदस्ति यत् क्षेमङ्करमुपकारम् । कस्य ? आत्मनः । तथापि यद्यपि क्षेमङ्करं किञ्चिन्नास्ति । रमते रतिं करोति कोऽसौ ? बालो बहिरात्मा तत्रैव इन्द्रियार्थेष्वेव । कस्मात् ? अज्ञानभावनात् मिथ्यात्वसंस्कारवशात् । अज्ञानं भाव्यते जन्यते येनासावज्ञानभावनो मिथ्यात्वसंस्कारस्तस्मात् ।।५५।।
AvI rIte gnAnI bhedagnAn karI par padArthothI udAsIn thAy chhe ane AtmAne tenAthI pRuthak samajI AtmasvarUpanI bhAvanA bhAve chhe. 54.
AvI rIte (AtmasvarUp) nahi jANanAr bahirAtmA, je viShayomAn tenun chitta Asakta hoy chhe, temAn (te viShayomAn) koIpaN (viShay) tene upakArak nathI. te kahe chhe —
anvayArtha : — (इन्द्रियार्थेषु) pAnch indriyonA viShayomAn (तत्) evo koI padArtha (न अस्ति) nathI (यत्) je (आत्मनः) AtmAne (क्षेमंकर) hitakArI – lAbhakArI hoy; (तथापि) tem chhatAn (बालः) agnAnI bahirAtmA (अज्ञानभावनात्) mithyAtvanA sanskArane lIdhe (तत्र एव) temAn ja eTale te indriyonA viShayomAn ja (रमते) rame chhe – Asakta thAy chhe.
TIkA : — indriyonA padArthomAn eTale pAnche indriyonA viShayo madhye evun kAI paN nathI e kShemankar (sukhakar) arthAt upakArak hoy. kone? AtmAne; tem chhatAn arthAt jo ke kaI sukhakar nathI chhatAn (temAn) rame chhe – rati kare chhe. koN te? bAl (agnAnI) arthAt bahirAtmA temAn ja eTale indriyonA viShayomAn ja (rame chhe), shAthI? (rame chhe)? agnAn – bhAvanAthI arthAt mithyAtvanA sanskAravash (rame chhe), jenAthI agnAn janme – pedA thAy te agnAnabhAvane eTale mithyAtvanA sanskAr – tenAthI (indriyonA viShayomAn rame chhe).