106samAdhitantra तथा ज्ञापितमपि मां ते मूढात्मत्वादेव न जानन्ति । ततः तेषां सर्वथा परिज्ञानाभावात् । तेषां मूढात्मनां सम्बंधित्वेन वृथा मे ज्ञापनश्रमो विफलो मे प्रतिपादनप्रयासः ।।५८।। samajAvye) mUDhAtmapaNAne lIdhe jANatA nathI, tem kahyAn chhatAn paN teo mane (AtmasvarUpane) mUDhAtmapaNAne lIdhe ja jANatA nathI; tethI temane sarvathA parignAnano abhAv hovAthI te mUDhAtmAonA sambandhamAn bodh karavAno (temane kahevAno) mAro shram vRuthA (vyartha) chhe, arthAt temane te svarUp samajAvavAno mAro prayAs viphal (phogaT) chhe.
bhAvArtha : — AtmAnubhavI gnAnI jIv vichAre chhe ke – jem mUDh jIvo agnAnatAne lIdhe vagar samajAvye AtmasvarUp jANatA nathI, tem temane AtmasvarUp samajAvavAmAn Ave, topaN teo mUDhapaNAne lIdhe samajavAnA nathI; tethI temane AtmasvarUp samajAvavAno prayatna vyartha chhe; kAraN ke temanI bAbatamAn samajAvo ke na samajAvo – beu sarakhun chhe.
gnAnIo mUrkha jIvone AtmasvarUp samajAvavAmAn udAsIn hoy chhe, kAraN ke —
(1) mUrkha jIvo bahirmukh hoy chhe. temanI draShTi bAhya viShayo taraph ja hoy chhe. temane AtmasvarUp jANavAnI bilakul jignAsA ke ruchi hotI nathI. teo sadA viShayomAn ja rat hoy chhe.
(2) ‘hun bIjAone samajAvI daun’ evI buddhi gnAnIone hotI nathI, kAraN ke teo jANe chhe ke koI koIne samajAvI shake nahi. temane barAbar khyAlamAn chhe ke darek padArtha potapotAnI maryAdAmAn svayam pariName chhe, koI koIne AdhIn nathI. tem koI padArtha koIno pariNamAvyo pariNamato nathI.1 ek dravya bIjA dravyanun kAI karI shakatun nathI evo vishvano aphar niyam chhe. tethI par sambandhamAn temane bilakul kartA – buddhi nathI.
(3) asthiratAne lIdhe gnAnIne bIjAne samajAvavAno kadAch vikalpa UThe, paN abhiprAyamAn teno niShedh chhe, kAraN ke bhAShA – vargaNAnun pariNaman vikalpathI nirapekSha chhe – svatantra chhe. vikalpanA kAraNe upadesh vANI nIkaLe chhe em teo kadI mAnatA nathI.
(4) mArun svarUp to jANavun – dekhavun te ja chhe. e sivAy hun bIjun kAI na karI shakun. jo kAI karavAno vikalpa UThe to rAg utpanna thAy. vANIno to hun kadI kartA chhun ja nahi ane vAstavamAn vikalpano paN kartA nathI. 1. juo – mokShamArga prakAshak – gu. AvRutti pRu. 92; 308