टीका — सुखदुःखानि न जानन्ति । कानि ? शरीराणि जडत्वात् । अबुद्ध्यो बहिरात्मनः तथापि यद्यपि न जानन्ति तथापि अत्रैव शरीरादावेव कुर्वते । कां ? निग्रहानुग्रहधियं द्वेषवशादुपवासादिना शरीरादेः कदर्थनाभिप्रायो निग्रहबुद्धिं रागवशात्कटकटिसूत्रादिना भूषणाभिप्रायोऽनुग्रहबुद्धिम् ।।६१।।
TIkA : — sukh dukh jANatAn nathI. koN (jANatAn nathI)? sharIro jaDapaNAne lIdhe (jANatAn nathI); buddhi vinAnA bahirAtmAo, tem chhatAn arthAt (sharIro) jANatAn nathI tem chhatAn, emAn ja eTale sharIrAdimAn ja kare chhe. shun (kare chhe)? nigrah – anugrahanI buddhi (kare chhe) – arthAt dveShane AdhIn thaI upavAsAdi dvArA sharIrAdine kRush karavAno abhiprAy te nigrah – buddhi ane rAgane AdhIn thaI kankaN, kaTisUtrAdi vaDe (sharIrAdine) bhUShit karavAno (shaNagAravAno) abhiprAy te anugrah – buddhi (kare chhe).
bhAvArtha : — sharIro achetan – jaD chhe. temane sukhadukh nathI, tem ja temane gnAn nathI; tem chhatAn buddhi vinAnA bahirAtmAo dveShavash upavAsAdi dvArA temane (sharIrone) nigrah karavAnI arthAt kRush karavAnI buddhi kare chhe ane rAgavash temane kankaN, kaTisUtra (kandoro) Adi vaDe vibhUShit karI anugrah (kRupA) karavAnI buddhi kare chhe.
bahirAtmAne dehAdhyAs chhe eTale dehamAn tene Atmabuddhi chhe; tethI tene sharIrAdi viShe nigrahaanugrah buddhi rahe chhe, parantu antarAtmAne bhedagnAn varte chhe. te AtmAne sharIrAdithI atyant bhinna mAne chhe. tene tenI sAthe ekatAbuddhi nathI, tethI tene sharIrAdi viShe rAgadveSh ke anugrahanigrahabuddhino shraddhAmAn abhAv hoy chhe. asthiratAne lIdhe sharIrAdi shaNagAravAno rAg Ave, paN abhiprAyamAn teno svIkAr nathI, tene te doSh mAne chhe, eTale te sharIrAdi par padArtho pratye udAsIn hoy chhe.
agnAnIo mAne chhe ke sharIrAshrit upavAs, vrat, niyamAdithI sharIrane kRush karatAn indriyono nigrah thAy chhe, viShayomAn temanI pravRutti aTakI jAy chhe ane tethI rAg – dveShAdi thatAn nathI; paN A mAnyatA bhUl bharelI chhe, kAraN ke sharIrAshrit1 upavAs karavA, panchAgni tap karavun, maun rAkhavun, tATak karavun, anek yog – Asano karavAn vagere paudgalik jaD 1. juo ‘sharIrAshrit upavAsAdi mATe ‘mokShamArga prakAshak’ gu. AvRutti pRu. 235 ane 245.