टीका — यस्मात्मनः सस्पन्दं परिस्पन्दसमन्वितं शरीरादिरूपं जगत् आभाति प्रतिभासते । कथम्भूतं ? निःस्पन्देन समं निःसपन्देन काष्ठपाषाणादिना समं तुल्यं । कुत स्तेन तत्समं ? अग्रज्ञं जडमचेतनं यतः । तथा अक्रियाभोगं क्रियापदार्थपरिस्थितिः भोगः सुखाद्यनुभवः तौ न विद्येते यत्र । यस्यैवं तत्प्रतिभासते स किं करोति ? स शमं याति शमं परमवीतरागतां संसारभोगदेहोपरि वा वैराग्यं गच्छति । कथम्भूतं शमं ? अक्रिया – भोगमित्येतदत्रापि सम्बंधनीयम् । क्रिया वाक्कायमनोव्यापारः । भोग इन्द्रियप्रणालिकया विषयानुभवनं विषयोत्सवः । तौ न विद्येते यत्र
anvayArtha : — (यस्य) jene eTale je gnAnI puruShane (सस्पन्दं जगत्) kriyAo – cheShTAo karatun (sharIrAdirUp) jagat (निःस्पन्देन समं) nishcheShTa kAShTha – pAShANAdi samAn (अप्रज्ञं) chetanArahit jaD ane (अक्रियाभोगं) kriyA ane sukhAdi anubhavarUp bhogathI rahit (आभाति) mAlUm paDe chhe, (सः) te (अक्रियाभोगं शमं याति) man – vachan – kAyAnI kriyAnI tathA indriy – viShayabhogathI rahit evA param vItarAgatArUp shAnti – sukhane pAme chhe; (इतरः न) bIjo koI arthAt tenAthI vilakShaN bahirAtmA jIv uparokta shAnti – sukhane pAmato nathI.
TIkA : — je AtmAne (gnAnI AtmAne) saspand eTale parispandayukta (anek kriyAo karatun) sharIrAdirUp jagat lAge chhe – pratibhAse chhe, kevun (jagat)? nispanda (nishcheShTa) samAn, arthAt kAShTha – pAShANAdi samAn eTale tulya nispanda (nishcheShTa). shAthI te samAn (bhAse chhe)? kAraN ke te chetanArahit jaD – achetan chhe tathA akriyAbhog arthAt kriyA eTale padArthonI pariNati ane bhog eTale sukhAdi anubhav – e banneno jemAn abhAv chhe, evun te (jagat) jene pratibhAse chhe te shun kare chhe? te shAnti pAme chhe, arthAt sham eTale param vItarAgatA athavA sansAr, bhog ane deh upar vairAgya – tene pAme chhe. kevI shAnti? ahIn paN tenI (shamanI) sAthe akriyAbhogano sambandh levo. kriyA eTale vANI, kAy ane manano vyApAr ane bhog eTale indriyonI praNAlikAthI (indriyodvArA) viShayonun anubhavan eTale viShayotsav – te banne jemAn vidyamAn na hoy evI shAntine pAme chhe. bIjo koI nahi, arthAt