कालान्तरावस्थायित्वेन एकक्षेत्रावस्थानेन वा भ्रान्तिर्देहात्मनोरभेदाध्यवसायस्तया ।।६९।।
ततो यथावदात्मस्वरूपप्रतिपत्तिमिच्छन्नात्मानं देहाद्भिन्नं भावयेदित्याह — AtmAnI sAthe samAn avagAhathI ek kShetravALA (dehamAn). AvA dehamAn je sthiti bhrAntisthitithI eTale kAlAntar – avasthAyipaNAne lIdhe yA ek kShetramAn rahevAnA kAraNe – je bhrAnti arthAt deh ane AtmAnA abhedarUp adhyavasAy – tenA kAraNe (dehane AtmA mAne chhe).
bhAvArtha : — nirantar pravesh karatA ane bahAr nIkaLatA pudgal – paramANuonA samUharUp dehamAn samAn AkRutie – ek kShetre AtmA sthit hovAthI, deh ane AtmAnI ekapaNAnI bhrAntine lIdhe bahirAtmA sharIrane ja AtmA mAne chhe.
A sharIr pudgal paramANuonun banelun chhe, A paramANuo tenA te kAyam rahetA nathI. samaye samaye agaNit paramANuo sharIranI bahAr nIkaLe chhe ane navA navA paramANuo sharIranI andar dAkhal thAy chhe. paramANuonA nIkaLI javAthI tathA bIjAno pravesh thavAthI sharIranI bAhya AkRutimAn sthUl draShTie kAI pher lAgato nathI. vaLI AtmA ane sharIrane ekakShetrAvagAh sanyog sambandh chhe, tethI bannenI samAn AkRuti hovAthI agnAnI jIvane bhram thAy chhe ke ‘A sharIr ja hun chhun.’ tene abhyantar rahelA Atmatattvanun gnAn ja nathI.
sharIr ane AtmAne dUdh – pANInI jem ekakShetrAvagAh sthiti chhe. sharIr indriyagamya chhe ane AtmA atIndriyagamya chhe. agnAnIne indriyagnAn hovAthI te sharIrane ja dekhe chhe, AtmAne dekhato nathI; tethI te sharIrane ja AtmA mAnI ekatAbuddhi kare chhe ane sharIr sambandhI rAgadveSh kare chhe.
‘‘jyAn sudhI A AtmAne gnAnAvaraNAdi dravyakarma, bhAvakarma ane sharIrAdi nokarmamAn ‘A hun chhun’ ane hummAn (AtmAmAn) ‘A karma – nokarma chhe’ – evI buddhi chhe, tyAn sudhI A AtmA apratibuddha (agnAnI) chhe.’’1
shlokamAn karmanA kAraNe jIv bhramamAn paDe chhe em kahyun nathI, paN potAnA aparAdhathI ja te tevA bhramamAn paDe chhe. 69.
tethI yathArtharUpe AtmasvarUpane samajavAnI ichchhA karanAre AtmAne dehathI bhinna bhAvavo. te kahe chhe — 1. nokarma – karme ‘hun’, hummAn vaLI ‘karma’ ne nokarma chhe,’