132samAdhitantra
टीका — देहादौ दृढात्मबुद्धिरविचलात्मदृष्टिर्बहिरात्मा । उत्पश्यन्नवलोकयन् । आत्मनो नाशं मरणं मित्रादिभिर्वियोगं च मम भवति इति बुद्ध्यमानो मरणाद्बिभेति भृशमत्यर्थम् ।।७६।।
यस्तु स्वात्मन्येवात्मबुद्धिः स मरणोपनिपाते किं करोतीत्याह —
TIkA : — dehAdinA draDh AtmabuddhivALo eTale avichal AtmadraShTivALo bahirAtmA, potAno nAsh eTale maraN joIne – avalokIne tathA ‘mitrAdithI mAro viyog thashe’ em samajIne maraNathI atyant bhay pAme chhe; evo artha chhe.
bhAvArtha : — agnAnI jIv sharIrane ja draDhapaNe AtmA mAne chhe, tethI sharIr chhUTavAnA samaye arthAt maraN samaye potAnA AtmAno nAsh ane tethI karIne strI – putra – mitrAdithI viyog – e be vAt jANI maraNathI ghaNo ja bhay pAme chhe.
je puruShonun chitta sansAramAn Asakta chhe, temane mATe mRutyu bhayanun kAraN chhe. kAraN ke te mAne chhe ke ‘mArA sharIrano nAsh thatAn, strI – putrAdithI viyog thashe. have mane temanA sanyoganun sukh malashe nahi.’ AvA viyoganA dukhathI te maraNathI bahu bIve chhe. 76.
parantu jene potAnA AtmamAn ja Atmabuddhi chhe te maraN najIk AvatAn shun kare chhe? te kahe chhe —
anvayArtha : — (आत्मनि एव आत्मधीः) AtmasvarUpamAn AtmabuddhivALo (शरीरगतिं) sharIranI gatine – sharIranA vinAshane (आत्मनः अन्यां) AtmAthI bhinna (मन्यते) mAne chhe ane (वस्त्रं त्यक्त्वा वस्त्रान्तरग्रहम् इव) maraNanA avasarane ek vastrane chhoDI bIjA vastranun grahaN karavAnI jem samajI (निर्भयं मन्यते) potAne nirbhay mAne chhe.