टीका — यत् शुद्धात्मस्वरूपं । अग्राह्यं कर्मोदयनिमित्तं क्रोधादिस्वरूपं । न गृह्णाति आत्मस्वरूपतया न स्वीकरोति । गृहीतमनन्तज्ञानादिस्वरूपं । नैव मुञ्चति कदाचिन्न परित्यजति । तेन च स्वरूपेण सहितं शुद्धात्मस्वरूपं किं करोति ? जानाति । किं विशिष्टं तत् ? सर्वं चेतनमचेतनं वा वस्तु । कथं जानाति ? सर्वथा द्रव्यपर्यायादिसर्वप्रकारेण । तदित्थम्भूतं स्वरूपं स्वसंवेद्यं स्वसंवेदनग्राह्यम् अहमात्मा अस्मि भवामि ।।२०।। anantagnAnAdi guNone (न मुञ्चति) chhoDatun nathI tathA (सर्वं) sampUrNa padArthone (सर्वथा) sarva prakAre eTale dravya – guN – paryAyarUpe (जानाति) jANe chhe, (तत् स्वसंवेद्यं) te potAnA anubhavamAn AvavA yogya chaitanya dravya (अहं अस्मि) hun chhun.
TIkA : je eTale shuddhAtmasvarUp chhe, te agrAhyane arthAt karmoday nimitte (thayelA) krodhAdirUpane grahatun nathI eTale tene AtmasvarUpapaNe svIkAratun nathI ane grahaN karelA anantagnAnAdi svarUpane chhoDatun ja nathI eTale kyArey paN teno parityAg karatun nathI. AvA svarUpavALun shuddhAtmasvarUp shun kare chhe? jANe chhe. shun jANe chhe? sarva chetan yA achetan vastune (jANe chhe). kevI rIte jANe chhe? te sarvathA arthAt dravya – paryAyAdi sarva prakAre (jANe chhe). tethI Avun svasamvedya svarUp eTale svasamvedanathI grAhya svarUp te hun – AtmA chhun.
bhAvArtha : shuddhAtmA e anubhavagamya chaitanya dravya chhe. te nahi grahaN karavA yogya rAgadveShAdine grahaN karatun nathI, ane grahaN karelA Atmik guNone – anantagnAnAdi guNone – chhoDatun nathI. te sampUrNa padArthone sarvathA – dravya – guN – paryAy sahit – jANe chhe.
‘je nijabhAvane chhoDato nathI, kAI paN parabhAvane grahato nathI, sarvane jANe – dekhe chhe, te hun chhun – e gnAn chintave chhe.’1
AtmA paradravyane jarA paN grahato nathI tathA chhoDato nathI kAraN ke par nimittanA Ashraye thayelA – prAyogik guNanA sAmarthyathI tem ja svAbhAvik – vaisrasik guNanA sAmarthyathI AtmA vaDe paradravyanun grahavun tathA chhoDavun ashakya chhe.2 १. णियभावं णवि मुच्चइ परभावं णेव गेण्हए केइं ।
2. je dravya chhe par tehane na grahI, na chhoDI shakAy chhe,
juo shrI pravachanasAr gAthA – 32 ane shrI samayasAr kalash – 236