48samAdhitantra
टीका — असौ उत्पन्नपुरुषभ्रान्तिः पुरुषाग्रहे पुरुषाभिनिवेशे निवृत्ते विनष्टे सति यथा येन पुरुषाभिनिवेशजनितोपकारापकाराद्युद्यमपरित्यागप्रकारेण । चेष्टते प्रवर्तते । तथाचेष्टोऽस्मि तथा तदुद्यमपरित्यागप्रकारेण चेष्टा यस्यासौ तथाचेष्टोऽस्मि भवाम्यहम् । क्व ? देहादौ । किं विशिष्टः ? विनिवृत्तात्मविभ्रमः विशेषेण निवृत्त आत्मविभ्रमो यस्य । क्व ? देहादौ ।।२२।।
vartamAnamAn tenun (AtmAnun) parignAn thatAn mArI kevI cheShTA thaI gaI te kahe chhe —
anvayArtha : (स्थाणौ) vRukShanA ThUnThAmAn (निवृत्ते पुरुषाग्रहे) ‘A puruSh chhe’ evI bhrAnti dUr thatAn, (यथा)। jevI rIte (असौ) te ( – pUrve bhrAntivALo manuShya) (चेष्टते) cheShTA kare chhe arthAt tenAthI upakArAdinI kalpanAno tyAg kare chhe, (देहादौ) sharIrAdimAn (विनिवृत्तात्मविभ्रमः) jeno Atmavibhram dUr thayo chhe tevo hun (तथा चेष्टः अस्मि) tevI rIte cheShTA karun chhun.
TIkA : (ThUnThAmAn) puruShAgrah arthAt puruShAbhinivesh nivRutta thatAn – nAsh pAmatAn, jene (ThUnThAmAn) puruShanI bhrAnti thaI gaI hatI te (manuShya). jevI rIte puruShAbhiniveshajanit upakAr – apakArAdithI te pravRuttino parityAg karavArUp cheShTA kare chhe – pravarte chhe tevI rIte men cheShTA karI chhe – arthAt te pravRuttinA parityAg anurUp jene jevI rIte cheShTA thAy tevI cheShTAvALo hun banI gayo chhun.
kyAn (kyA viShayamAn)? dehAdimAn. kevo (thayo chhun)? jeno Atmavibhram vinivRutta thayo chhe tevo – arthAt jeno Atma – vibhram visheSh karI nivRutta thayo chhe tevo – thayo chhun. kyAn (kyA viShayamAn)? dehAdimAn.
bhAvArtha : jyAre mANas ThUnThAne ThUnThun samaje chhe, tyAre pahelAn temAn puruShanI kalpanA