टीका — यस्य शुद्धस्य स्वसंवेद्यस्य रूपस्य । अभावे अनुपलम्भे । सुषुप्तो यथावत्पदार्थपरिज्ञानाभावलक्षणनिद्रया गाढाक्रान्तः । यद् भावे यस्य तत्स्वरूपस्य भावे उपलम्भे । पुनर्व्युत्थितः विशेषेणोत्थितो जागरितोऽहं यथावत्स्वरूपपरिच्छित्तिपरिणत इत्यर्थः । किं विशिष्टं तत्स्वरूपं ? अतीन्द्रियं इन्द्रियैरजन्यमग्राह्यं च । अनिर्देश्यं शब्दविकल्पागोचरत्वादिदंतयाऽनिदन्तया वा निर्देष्टुमशक्यम् । तदेवंविधं स्वरूपं कुतः सिद्धमित्याह-तत्स्वसंवेद्यं तदुक्तप्रकारंस्वरूपं स्वसंवेद्य स्वसंवेदनग्राह्यं अहमस्मीति ।।२४।।
AvI samajaNathI gnAnI bhed – vignAn karI AtmasvarUpamAn ekAgra thavAnI nirantar bhAvanA bhAve chhe. 23.
je AtmAthI tun anubhavamAn Ave chhe te kevo chhe te kahe chhe —
anvayArtha : (यत् अभावे) jenA – shuddhAtmasvarUpanA – abhAve (अहं) hun (सुषुप्तः) sUto paDI rahyo hato – agnAn avasthAmAn hato, (पुनः) vaLI (यत् भावे) jenA – shuddhAtmasvarUpanA – sadbhAvamAn hun (व्युत्थितः) jAgI gayo – yathAvat vastusvarUpane jANavA lAgyo, (तत्) te – shuddhAtmasvarUp (अतीन्द्रियम्) indriyo dvArA agrAhya (अनिर्देश्यम्) vachanothI agochar (vachanothI na kahI shakAy tevun) ane (स्वसंवेद्यम्) svAnubhavagamya chhe; te (अहं अस्मि) hun chhun.
TIkA : je shuddha svasamvedyarUpanA abhAve eTale tenI anupalabdhimAn – aprAptimAn hun sUto hato – arthAt yathAvat padArtha – parignAnano abhAv jenun lakShaN chhe evI nidrAmAn hun gADh gherAyelo hato (lapeTAyelo hato) ane jenA sadbhAvamAn arthAt jenA tatsvarUpanA sadbhAvamAn – prAptimAn (je svarUpano anubhav thatAn) hun jAgyo – visheShapaNe jAgRut thayo, arthAt yathAvat svarUpanA parignAnasvarUpe hun pariNamyo – evo artha chhe.