मनोभ्रान्तिरात्मस्वरूपं न भवति । यत एवं तस्मात् धारयेत् । किं तत् ? मनः कथम्भूतम् ?
अविक्षिप्तम् । विक्षिप्तं पुनस्तत् नाश्रयेन्न धारयेत् ।।३६।।
AtmAnA bhedagnAnathI rahit) man te (Atma) bhrAnti chhe, te AtmAnun svarUp nathI; mATe (tene – avikShipta manane) dhAraN karavun. tene eTale kone? manane; kevA (manane)? avikShipta (manane); parantu te vikShipta (manane) dhAraN karavun nahi – teno Ashray karavo nahi.
bhAvArtha : je man rAgadveShathI vikShipta thatun nathI – Akulit thatun nathI, dehAdimAn Atmabuddhi karatun nathI ane Atma – svarUpamAn nishchal rahe chhe te Atma – tattva chhe – AtmAnun vAstavik svarUp chhe. je man rAgadveShAdikarUpe pariName chhe – tenAthI vikShipta thAy chhe; deh ane AtmAnA bhed – gnAnathI rahit chhe ane AtmasvarUpamAn sthir thatun nathI te Atma – bhrAnti chhe, AtmAnun nijarUp nathI. mATe avikShipta man Atma – tattva hovAthI pragaT karavA yogya chhe ane vikShipta man Atma – Atmatattva nahi hovAthI hey chhe – tyAgavA yogya chhe.
jyAre gnAnasvarUp bhAv man rAgAdi vibhAv bhAvothI chhUTI AtmAne, sharIrAdi bAhya padArthothI bhinna, chaitanyamay, ek TankotkIrNa gnAyak svabhAvarUp anubhav karavA lAge chhe tathA temAn tanmay thaI jAy chhe tyAre te avikShipta arthAt nirvikalpa bhAv manane ‘Atma – tattva’ kahe chhe, parantu jyAre temAn vikalpo UThavA lAge tyAre te vikShipta arthAt savikalpa manane AtmAnun tattva kahetA nathI. te Asrav chhe. mATe AtmArthIe svasanmukh thaIne nirvikalpa manane ja – avikShipta manane ja dhAraN karavun joIe. tenAthI ja Atma – lAbh chhe.
pratham sva – paranun bhedagnAn karI par padArthomAn iShTa – aniShTapaNAnI kalpanAno tyAg karavo, rAg – dveShAdinAn kAraNo taraph upekShA – buddhi karavI ane bhAvashrutagnAnane antarmukh karavun. AthI par padArtho sambandhInA sankalpa – vikalpo badhA shamI jashe, man avikShipta banashe ane AtmasvarUpamAn sthir thashe. AvA avikShipta bhAv manane ja pragaT karavA AchArye upadesh Apyo chhe, kAraN ke te Atma – tattva chhe ane te mokShanun kAraN chhe.
je gnAnano upayog rAgAdi vikAromAn tathA par padArthomAn rokAy chhe te gnAn nathI, paN je gnAn gnAnamAn ja pratiShThit thAy chhe te ja vAstavik gnAn chhe – Atmatattva chhe; mATe te upAdey chhe.
je upayog paramAn ja aTakelo rahevAthI Atma – sanmukh vaLato nathI, te paranA valaNavALun tattva chhe, AtmAnA valaNavALun tattva nathI, tenAthI sansAr chhe, mATe te hey chhe. 36.