70samAdhitantra
टीका — शरीरादौ शुचिस्थिरात्मीयादिज्ञानान्यविद्यास्तासामभ्यासः पुनः पुनः प्रवृत्तिस्तेन जनिताः संस्कारा वासनास्तैः कृत्वा । अवशं विषयेन्द्रियाधीनमनात्मायत्तमित्यर्थः । क्षिप्यते विक्षिप्तं भवति मनः । तदेव मनः ज्ञानसंस्कारैरात्मनः शरीरादिभ्यो भेदज्ञानाभ्यासैः । स्वतः स्वयमेव । तत्त्वे आत्मस्वरूपे अवतिष्ठते ।।३७।।
vaLI kayA kAraNathI manano vikShep thAy chhe ane kayA kAraNe teno avikShep thAy chhe te kahe chhe —
anvayArtha : (अविद्याभ्याससंस्कारैः) avidyAnA abhyAsathI utpanna thayelA sanskAro (मनः) man (अवशं) avashapaNe – svAdhIn nahi rahevAthI (क्षिप्यते) vikShipta thAy chhe. (तत् एव) te ja man (ज्ञानसंस्कारैः) bhedagnAnanA sanskAro dvArA (स्वतः) svata (तत्त्वे) AtmasvarUpamAn (अवतिष्ठते) sthir thAy chhe.
TIkA : sharIr vagerene pavitra, sthir ane AtmIy (potAnun) Adi mAnavArUp je avidyA (agnAn) teno abhyAs arthAt tenI vAramvAr pravRutti tenAthI utpanna thayelA sanskAro eTale vAsanAo – te vaDe karIne avash – arthAt viShayo ane indriyone AdhIn eTale AtmAne AdhIn te man vikShep pAme chhe; eTale vikShipta thAy chhe. te ja man, gnAnasanskAro vaDe arthAt AtmAne sharIrAdithI bhinna jANavArUp abhyAs vaDe, svata eTale svayam ja tattvamAn arthAt AtmasvarUpamAn sthir thAy chhe.
bhAvArtha : sharIrAdi par padArthomAn Atmabuddhi karavI te agnAn chhe – avidyA chhe. tenA puna puna pravRuttirUp abhyAsathI utpanna thayelA sanskArothI man paravash thaIne – parAdhIn thaIne rAgI – dveShI banI jAy chhe – vikShipta thAy chhe. A ja man bhed – gnAnanA sanskArothI svata eTale potAnI meLe AtmasvarUpamAn sthir thAy chhe.