दृश्यमानादभेदाध्यवसायेन । यः पुनरवबुद्धोऽन्तरात्मा स इदमात्मतत्त्वमित्येवं मन्यते । न पुनस्त्रिलिङ्गत्तया । तस्याः शरीरधर्मतया आत्मस्वरूपत्वाभावात् । कथम्भूतमिदमात्मस्वरूपं निष्पन्नमनादिसंसिद्धम् तथा शब्दवर्जितं विकल्पाभिधानाऽगोचरम् ।।४४।।
ननु यद्यन्तरात्मैवात्मानं प्रतिपद्यते तदा कथं पुमानहं गौरोऽहमित्यादिरूपा तस्य कदाचिदभेदभ्रांतिः स्यात् इति वदन्तं प्रत्याह —
mAnyatAne lIdhe A Atma – tattvane trilingarUp mAne chhe;
paN je gnAnI antarAtmA chhe, te ‘A Atma – tattva chhe, te trilingarUpe nathI’ evun mAne chhe, kAraN ke sharIradharmapaNAnA kAraNe teno (trilingapaNAno) AtmasvarUpapaNAmAn abhAv chhe. A AtmasvarUp kevun chhe? te niShpanna arthAt anAdi sansiddha chhe tathA shabdavarjit eTale nAmAdi vikalpothI agochar chhe.
bhAvArtha : bahirAtmAne sharIrAdi sAthe ekatAbuddhi – abhedabuddhi hovAthI, strI – puruSh – napunsak e trilingarUp sharIr je draShTigochar chhe tene AtmA mAne chhe; parantu antarAtmA mAne chhe ke, ‘‘A AtmA to anAdi sansiddha tathA nAmAdi vikalpothI rahit chhe. strI – puruShAdi triling e sharIranA dharma chhe, arthAt paudgalik chhe. te AtmasvarUpamAn nathI.’’
agnAnI jIvane sharIrathI bhinna Atma – tattvanI pratIti nathI; te strI – puruSh – napunsakarUp trilingAtmak drashyamAn sharIrane ja AtmA mAne chhe.
samyagdraShTine vastusvarUpanun gnAn chhe ane sharIrathI bhinna chaitanyarUp Atma – tattvanI pratIt chhe, tethI te potAnA AtmAne tadrUp ja anubhave chhe, paN tene trilingarUp anubhavato nathI, tene to te anAdi siddha tathA nirvikalpa samaje chhe.
e rIte gnAnI ane agnAnInI sharIr sambandhI mAnyatA ekabIjAthI viparIt chhe. 44. jo antarAtmA ja AtmAne anubhave chhe, to pachhI ‘hun puruSh, hun goro’ ityAdi abhedarUp bhrAnti tene kadAchit kem thAy chhe? evun bolanAr prati kahe chhe —