चित्तमात्मेत्यभेदेनाध्यवसेदित्यर्थः । वाक्कायाभ्यां तु पुनर्वियोजयेत् पृथक्कुर्यात् वाक्काययोरात्माभेदाध्यवसायं
न कुर्यादित्यर्थः । एतच्च कुर्वाणो व्यवहारं तु प्रतिपाद्यप्रतिपादकभावलक्षणं प्रवृत्तिनिवृत्तिरूपं वा ।
वाक्काययोजितं वाक्कायाभ्यां योजितं सम्पादितं । केन सह ? मनसा सह मनस्यारोपितं व्यवहारं मनसा
त्यजेत् चित्तेन न चिन्तयेत् ।।४८।।
evo artha chhe – ane vāṇī tathā kāyathī tene (ātmāne) viyukta kare – pr̥uthak kare, arthāt vāṇī ane kāyāmān ātmāno abhedarūp adhyavasāy kare nahi – evo artha chhe; ane tem karanār, vāk – kāyayojit arthāt vāṇī – kāyadvārā yojit arthāt sampādit ‘pratipādya’ pratipādakabhāvarūp (shiṣhṭa – guru sambandharūp) pravr̥utti – nivr̥uttirūp vyavahārane, konī sāthe (yojit)? man sāthe arthāt manamān āropit vyavahārane, manathī taje arthāt manamān chintave nahi.
bhāvārtha : antarātmā bhāvamanane vāṇī ane dehanī kriyā taraphathī (pravr̥uttithī) viyukta karīne – alag karīne ātmasvarūpamān lagāḍe arthāt tenī sāthe abhed kare – tallīn kare ane vāṇī tathā kāy – dvārā yojit pravr̥utti – nivr̥uttirūp vyavahārane manamānthī taje arthāt teno vichār chhoḍī de.
vāṇī – kāyanī pravr̥utti te jaḍanī kriyā chhe, ātmā te karī shakato nathī. antarātmāne bhedagnān chhe, tethī te potānā upayogane vāṇī – kāyanī kriyā taraphathī haṭhāvī potānā ātmasvarūpamān roke chhe.
jyān sudhī jīv vachan – kāyathī kriyā sāthe ekatābuddhi kare – tene ātmānī kriyā samaje, tyān sudhī teno upayog tyānthī chhūṭī svasanmukh vaḷe nahi ane ātmasvarūpamān sthir thāy nahi.
upayogadvārā svanun grahaṇ karavāmān ja samasta paradravyono ane parabhāvono svayam tyāg thaī jāy chhe.
nīchalī bhūmikāmān gnānīno upayog kadāchit asthiratāne līdhe vāṇī kāyanī kriyādvārā par sāthenā vyavahāramān joḍāy chhe, paṇ temān tene kartr̥utvabuddhino abhāv chhe – abhiprāyamān teno niṣhedh chhe. jem rogīne kaḍavī davā pratye aruchi hoy chhe, tem tene te pratye udāsīnatā hoy chhe; tethī gnānīno upayog sharīrādinī kriyāmān joḍāyelo dekhāy, chhatān te nahi joḍāyelā samān chhe.
sharīr – vāṇīnī kriyā viṣhe ekatā buddhino – ātmabuddhino tyāg ane shuddhātmasvarūpanun grahaṇ te antarātmānān antaraṅg tyāg grahaṇ chhe.