bhāvārtha : — indriyonā viṣhayomān evo koī paṇ viṣhay nathī ke je ātmāne hitakārī hoy, tem chhatān agnānī bahirātmā, anādikāḷanā avidyānā sanskārane līdhe, temān rati kare chhe – āsakta rahe chhe.
indriy – viṣhayonun sukh te sukh nathī. vāstavamān te duḥkh chhe, kāraṇ ke te parādhīn chhe, ākuḷatāvāḷun chhe, asthir chhe, kṣhaṇabhaṅgur chhe, vichchhinna chhe, pariṇāme duḥsah chhe ane bandhanun kāraṇ chhe;1 tem chhatān anādi mithyātvanā sanskāravash agnānī tenī ruchi kare chhe ane tenī prāpti māṭe chintā karī rātadin tenī pāchhaḷ lāgyo rahe chhe.
viṣhayo hitakārī ke sukhadāyī nathī. teo ‘akiñchitkar’ chhe. ‘‘sansāramān ke mokṣhamān ātmā potānī meḷe ja sukharūp pariṇame chhe; temān viṣhayo ‘akiñchitkar’ chhe arthāt kāī karatā nathī. agnānīo viṣhayone sukhanān kāraṇ mānīne nakāmā temane avalambe chhe.’’2
‘‘jemane viṣhayomān rati chhe, temane duḥkh svābhāvik jāṇo; kāraṇ ke jo duḥkh (temano) svabhāv na hoy to viṣhayārthe vyāpār na hoy.’’3
‘‘agnānī bāhya indriyonā viṣhayomān sukh māne chhe, tenā grahaṇanī nirantar ichchhāthī sadā ākulavyākul rahe chhe. ā ākuḷatānun duḥkh tene keṭalīk vakhat eṭalun asahya lāge chhe ke viṣhay grahaṇ karavānā prayatnamān kadāch mr̥utyune bheṭavun paḍe to paṇ tenī darakār karato nathī. e batāve chhe ke mr̥utyunā duḥkh karatān ākuḷatānun duḥkh vadhāre chhe.’’4
e rīte indriyonā viṣhayomān vāstavik sukh nahi hovā chhatān, anādi avidyānā sanskārane līdhe agnānī temān rat rahe chhe. 55. 1. juo – shrī pravachanasār gāthā – 76 ane ṭīkā – bhāvārtha (gu. āvr̥utti)
je indriyothī labdha te sukh e rīte duḥkh ja khare. (76)
2. shrī pravachanasār – gā. 6no bhāvārtha. 3. viṣhayo viṣhe rati jemane, duḥkh chhe svabhāvik temane;
4. juoḥ mokṣhamārga prakāshak – gu. āvr̥utti pr̥u. 51.