106samādhitantra तथा ज्ञापितमपि मां ते मूढात्मत्वादेव न जानन्ति । ततः तेषां सर्वथा परिज्ञानाभावात् । तेषां मूढात्मनां सम्बंधित्वेन वृथा मे ज्ञापनश्रमो विफलो मे प्रतिपादनप्रयासः ।।५८।। samajāvye) mūḍhātmapaṇāne līdhe jāṇatā nathī, tem kahyān chhatān paṇ teo mane (ātmasvarūpane) mūḍhātmapaṇāne līdhe ja jāṇatā nathī; tethī temane sarvathā parignānano abhāv hovāthī te mūḍhātmāonā sambandhamān bodh karavāno (temane kahevāno) māro shram vr̥uthā (vyartha) chhe, arthāt temane te svarūp samajāvavāno māro prayās viphal (phogaṭ) chhe.
bhāvārtha : — ātmānubhavī gnānī jīv vichāre chhe ke – jem mūḍh jīvo agnānatāne līdhe vagar samajāvye ātmasvarūp jāṇatā nathī, tem temane ātmasvarūp samajāvavāmān āve, topaṇ teo mūḍhapaṇāne līdhe samajavānā nathī; tethī temane ātmasvarūp samajāvavāno prayatna vyartha chhe; kāraṇ ke temanī bābatamān samajāvo ke na samajāvo – beu sarakhun chhe.
gnānīo mūrkha jīvone ātmasvarūp samajāvavāmān udāsīn hoy chhe, kāraṇ keḥ —
(1) mūrkha jīvo bahirmukh hoy chhe. temanī draṣhṭi bāhya viṣhayo taraph ja hoy chhe. temane ātmasvarūp jāṇavānī bilakul jignāsā ke ruchi hotī nathī. teo sadā viṣhayomān ja rat hoy chhe.
(2) ‘hun bījāone samajāvī daun’ evī buddhi gnānīone hotī nathī, kāraṇ ke teo jāṇe chhe ke koī koīne samajāvī shake nahi. temane barābar khyālamān chhe ke darek padārtha potapotānī maryādāmān svayam pariṇame chhe, koī koīne ādhīn nathī. tem koī padārtha koīno pariṇamāvyo pariṇamato nathī.1 ek dravya bījā dravyanun kāī karī shakatun nathī evo vishvano aphar niyam chhe. tethī par sambandhamān temane bilakul kartā – buddhi nathī.
(3) asthiratāne līdhe gnānīne bījāne samajāvavāno kadāch vikalpa ūṭhe, paṇ abhiprāyamān teno niṣhedh chhe, kāraṇ ke bhāṣhā – vargaṇānun pariṇaman vikalpathī nirapekṣha chhe – svatantra chhe. vikalpanā kāraṇe upadesh vāṇī nīkaḷe chhe em teo kadī mānatā nathī.
(4) mārun svarūp to jāṇavun – dekhavun te ja chhe. e sivāy hun bījun kāī na karī shakun. jo kāī karavāno vikalpa ūṭhe to rāg utpanna thāy. vāṇīno to hun kadī kartā chhun ja nahi ane vāstavamān vikalpano paṇ kartā nathī. 1. juo – mokṣhamārga prakāshak – gu. āvr̥utti pr̥u. 92; 308