कालान्तरावस्थायित्वेन एकक्षेत्रावस्थानेन वा भ्रान्तिर्देहात्मनोरभेदाध्यवसायस्तया ।।६९।।
ततो यथावदात्मस्वरूपप्रतिपत्तिमिच्छन्नात्मानं देहाद्भिन्नं भावयेदित्याह — ātmānī sāthe samān avagāhathī ek kṣhetravāḷā (dehamān). āvā dehamān je sthiti bhrāntisthitithī eṭale kālāntar – avasthāyipaṇāne līdhe yā ek kṣhetramān rahevānā kāraṇe – je bhrānti arthāt deh ane ātmānā abhedarūp adhyavasāy – tenā kāraṇe (dehane ātmā māne chhe).
bhāvārtha : — nirantar pravesh karatā ane bahār nīkaḷatā pudgal – paramāṇuonā samūharūp dehamān samān ākr̥utie – ek kṣhetre ātmā sthit hovāthī, deh ane ātmānī ekapaṇānī bhrāntine līdhe bahirātmā sharīrane ja ātmā māne chhe.
ā sharīr pudgal paramāṇuonun banelun chhe, ā paramāṇuo tenā te kāyam rahetā nathī. samaye samaye agaṇit paramāṇuo sharīranī bahār nīkaḷe chhe ane navā navā paramāṇuo sharīranī andar dākhal thāy chhe. paramāṇuonā nīkaḷī javāthī tathā bījāno pravesh thavāthī sharīranī bāhya ākr̥utimān sthūl draṣhṭie kāī pher lāgato nathī. vaḷī ātmā ane sharīrane ekakṣhetrāvagāh sanyog sambandh chhe, tethī bannenī samān ākr̥uti hovāthī agnānī jīvane bhram thāy chhe ke ‘ā sharīr ja hun chhun.’ tene abhyantar rahelā ātmatattvanun gnān ja nathī.
sharīr ane ātmāne dūdh – pāṇīnī jem ekakṣhetrāvagāh sthiti chhe. sharīr indriyagamya chhe ane ātmā atīndriyagamya chhe. agnānīne indriyagnān hovāthī te sharīrane ja dekhe chhe, ātmāne dekhato nathī; tethī te sharīrane ja ātmā mānī ekatābuddhi kare chhe ane sharīr sambandhī rāgadveṣh kare chhe.
‘‘jyān sudhī ā ātmāne gnānāvaraṇādi dravyakarma, bhāvakarma ane sharīrādi nokarmamān ‘ā hun chhun’ ane hummān (ātmāmān) ‘ā karma – nokarma chhe’ – evī buddhi chhe, tyān sudhī ā ātmā apratibuddha (agnānī) chhe.’’1
shlokamān karmanā kāraṇe jīv bhramamān paḍe chhe em kahyun nathī, paṇ potānā aparādhathī ja te tevā bhramamān paḍe chhe. 69.
tethī yathārtharūpe ātmasvarūpane samajavānī ichchhā karanāre ātmāne dehathī bhinna bhāvavo. te kahe chheḥ — 1. nokarma – karme ‘hun’, hummān vaḷī ‘karma’ ne nokarma chhe,’