ननु सर्वावस्थात्मदर्शिनोऽप्यशेषशास्त्रपरिज्ञानान्निद्रारहितस्य मुक्तिर्भविष्यतीति वदन्तं प्रत्याह —
टीका — न मुच्यते न कर्मरहितो भवति । कोऽसौ ? देहात्मदृष्टिर्बहिरात्मा । कथम्भूतोऽपि ? विदिताशेषशास्त्रोऽपि परिज्ञाताशेषशास्त्रोऽपि देहात्मदृष्टिपर्यतः देहात्मनोर्भेदरुचिरहितो यतः । पुनरपि कथम्भूतोऽपि ? जाग्रदपि निद्रयाऽनभिभूतोऽपि । यस्तु ज्ञातात्मा परिज्ञातात्मस्वरूपः स सुप्तोन्मत्तोऽपि bahirātmāne sarva avasthāomān nirantar agnān chetanānun pariṇaman hovāthī tenī badhī kriyāo vibhramarūp – mithyā hoy chhe.
ā rīte bahirātmā ane antarātmānī avasthāmān moṭo pher chhe. antarātmā ātmasvarūmān sadā jāgr̥ut rahe chhe ane bahirātmānī enāthī viparīt dashā hoy chhe. 93.
sarva avasthāomān ātmā mānanāranī paṇ, asheṣh (sampūrṇa) shāstronā parignānane līdhe nidrārahit (jāgrat) thayelānī mukti thashe? evun bolanār prati kahe chheḥ —
anvayārtha : — (देहात्मदृष्टिंः) sharīramān ātmabuddhi rākhanār bahirātmā (विदिताशेषशास्त्रः अपि) sampūrṇa shāstrono jāṇakār hovā chhatān tathā (जाग्रत अपि) jāgato hovā chhatān (न मुच्यते) karmabandhanathī chhūṭato nathī; kintu (ज्ञातात्मा) bhedagnānī – antarātmā (सुप्तोन्मत्तः अपि) nidrāvasthāmān yā unmattāvasthāmān hovā chhatān (मुच्यते) karmabandhanathī mukta thāy chhe – vishiṣhṭa rūpathī karmonī nirjarā kare chhe.
ṭīkā : — mukta thato nathī – karmarahit thato nathī. koṇ te? sharīramān ātmabuddhi rākhanār – bahirātmā kevo hovā chhatān? sarva shāstrono jāṇakār hovā chhatān sarva shāstronā parignānavāḷo hovā chhatān – , kāraṇ ke te dehātmadraṣhṭi chhe arthāt deh ane ātmānā bhedanī ruchi vināno chhe. vaḷī te kevo (hovā chhatān) chhe? jāgr̥ut hovā chhatān – nidrāthī abhibhūt (gherāyelo) nahi hovā chhatān.