34samādhitantra
टीका – जाताः प्रवृत्ताः । काः ? पुत्रभार्यादिकल्पनाः । क्व ? देहेषु । कया ? आत्मधिया । क्व आत्मधीः ? देहेष्वेव । अयमर्थः – पुत्रादिदेहं जीवत्वेन प्रतिपद्यमानस्य मत्पुत्रो भार्येतिकल्पना विकल्पा जायन्ते । ताभिश्चानात्मनीयाभिरनुपकारिणीभिश्च सम्पत्तिं पुत्रभार्यादिविभूत्यतिशयं आत्मानो मन्यते जगत्कर्तृ हा हतं नष्टं स्वस्वरूप – परिज्ञानाद् बहिर्भूतं जगत् बहिरात्मा प्राणिगणः ।।१४।।
sharīromān ātmāno sambandh joḍanār bahirātmānā nindanīy vyāpārane batāvīne āchārya khed pragaṭ karatān kahe chheḥ –
anvayārtha : (देहेषु) sharīromān (आत्मधिया) ātmabuddhinā kāraṇe (पुत्रभार्यादि- कल्पनाः जाताः) māro putra, mārī strī, ityādi kalpanāo utpanna thāy chhe. (हा) khed chhe ke (जगत्) bahirātma – svarūp prāṇigaṇ (ताभिः) e kalpanāonā kāraṇe (सम्पत्तिम्) strī – putrādinī samr̥uddhine (आत्मनः) potānī samr̥uddhi (मन्यते) māne chhe. evī rīte ā jagat (हतं) haṇāī rahyun chhe.
ṭīkā : utpanna thaī – pravartī. shun (pravartī)? putra – strī ādi sambandhī kalpanāo. shāne viṣhe? sharīro viṣhe. kayā kāraṇe? ātmabuddhinā kāraṇe. shāmān ātmabuddhi? sharīromān ja. artha e chhe ke – putra vagerenā dehane jīvarūpe mānanārane, ‘māro putra, strī – evī kalpanāo – vikalpo thāy chhe. anātmarūp ane anupakārak evī te kalpanāothī putra – bhāryādirūp vibhūtinā atishay svarūp sampattine jagat potānī māne chhe. are! svasvarūpanā parignānathī bahirbhūt (rahit) bahirātmārūp jagat – prāṇigaṇ – haṇāī rahyun chhe.
bhāvārtha : dehamān ātmabuddhinā kāraṇe ātmasvarūpanā gnānathī rahit bahirātmāo, strī – putrādi sambandhomān mārāpaṇānī kalpanāo kare chhe ane temanī samr̥uddhine potānī samr̥uddhi māne chhe. ām ā jagat haṇāī rahyun chhe – e khedanī vāt chhe.