40samādhitantra
कुतः पुनर्बहिरन्तर्वाचस्त्यागः कर्तव्य इत्याह — evo artha chhe.
bhāvārtha : bāhya vachan – pravr̥uttinā vikalpo tem ja antaraṅg vikalpono sarvathā tyāg karīne chaitanyasvarūpamān ekāgra thavun te yog chhe samādhi chhe. ā yog paramātmāno prakāshak pradīp chhe.
‘strī, putra, dhan, dhānyādi mārān chhe’ evo mithyā pralāp te bāhya vachan – vyāpār – bahirjalpa chhe ane ‘hun sukhī, hun duḥkhī, hun raṅk, hun rāy, hun guru, hun shiṣhya’ ityādi antaraṅg vachanapravr̥utti te antarjalpa chhe. te banne bahiraṅg ane antaraṅg vachan – pravr̥uttine chhoḍī ātmasvarūpamān ekāgratā prāpta karavī te yog athavā samādhi chhe. ā yog ja paramātmasvarūpane prakāshavā māṭe dīpak samān chhe.
āchārye yogane pradīp kahyo chhe, kāraṇ ke jem dīvo nishchayathī potānā svarūpane prakāshe chhe, te yog andar birājelā nij ātmānā svarūpane prakāshe chhe.
je samaye ātmā ā bāhya – abhyantar saṅkalpa – vikalpono parityāg kare chhe te samaye te indriyonī pravr̥uttithī haṭhī nij svarūpamān līn thaī jāy chhe ane potānā shuddha ātmasvarūpano anubhav kare chhe.
‘hun siddha samān chhun, hun kevalagnānamay chhun, vagere’ — evā vikalpo manamān karyā kare ane upayogane shuddhātmasvarūpamān na joḍe to te kalpanā – jāḷ chhe. temān ja phasāī rahe to shuddha svātmāno anubhav thāy nahi, kāraṇ ke āvun antarjalpan ātmānubhavamān bādhak chhe. jyān sudhī antarjalpanarūp antaraṅg pravr̥utti chhe, tyān sudhī savikalpa dashā chhe. atīndriy gnān – svarūpamān upayogane joḍavā māṭe gnānī savikalpa dashāno tyāg kare chhe. nirvikalpa dashāmān ja – samādhimān ja shuddhātmāno anubhav thāy chhe. tethī granthakāre antarjalparūp savikalpa dashāno paṇ pūrṇapaṇe tyāg karavānun sūchavyun chhe.
‘antaraṅgamān je vachan – vyāpāravāḷī anek prakāranī kalpanā – jāḷ chhe te ātmāne duḥkhanun mūl kāraṇ chhe. teno nāsh thatān hitakārī param padanī prāpti thāy chhe.1 17.
vaḷī antaraṅg ane bahiraṅg vachan – pravr̥uttino tyāg kevī rīte karavo? te kahe chhe — 1. juo – prastut granthano shlok 85.