मनोभ्रान्तिरात्मस्वरूपं न भवति । यत एवं तस्मात् धारयेत् । किं तत् ? मनः कथम्भूतम् ?
अविक्षिप्तम् । विक्षिप्तं पुनस्तत् नाश्रयेन्न धारयेत् ।।३६।।
ātmānā bhedagnānathī rahit) man te (ātma) bhrānti chhe, te ātmānun svarūp nathī; māṭe (tene – avikṣhipta manane) dhāraṇ karavun. tene eṭale kone? manane; kevā (manane)? avikṣhipta (manane); parantu te vikṣhipta (manane) dhāraṇ karavun nahi – teno āshray karavo nahi.
bhāvārtha : je man rāgadveṣhathī vikṣhipta thatun nathī – ākulit thatun nathī, dehādimān ātmabuddhi karatun nathī ane ātma – svarūpamān nishchal rahe chhe te ātma – tattva chhe – ātmānun vāstavik svarūp chhe. je man rāgadveṣhādikarūpe pariṇame chhe – tenāthī vikṣhipta thāy chhe; deh ane ātmānā bhed – gnānathī rahit chhe ane ātmasvarūpamān sthir thatun nathī te ātma – bhrānti chhe, ātmānun nijarūp nathī. māṭe avikṣhipta man ātma – tattva hovāthī pragaṭ karavā yogya chhe ane vikṣhipta man ātma – ātmatattva nahi hovāthī hey chhe – tyāgavā yogya chhe.
jyāre gnānasvarūp bhāv man rāgādi vibhāv bhāvothī chhūṭī ātmāne, sharīrādi bāhya padārthothī bhinna, chaitanyamay, ek ṭaṅkotkīrṇa gnāyak svabhāvarūp anubhav karavā lāge chhe tathā temān tanmay thaī jāy chhe tyāre te avikṣhipta arthāt nirvikalpa bhāv manane ‘ātma – tattva’ kahe chhe, parantu jyāre temān vikalpo ūṭhavā lāge tyāre te vikṣhipta arthāt savikalpa manane ātmānun tattva kahetā nathī. te āsrav chhe. māṭe ātmārthīe svasanmukh thaīne nirvikalpa manane ja – avikṣhipta manane ja dhāraṇ karavun joīe. tenāthī ja ātma – lābh chhe.
pratham sva – paranun bhedagnān karī par padārthomān iṣhṭa – aniṣhṭapaṇānī kalpanāno tyāg karavo, rāg – dveṣhādinān kāraṇo taraph upekṣhā – buddhi karavī ane bhāvashrutagnānane antarmukh karavun. āthī par padārtho sambandhīnā saṅkalpa – vikalpo badhā shamī jashe, man avikṣhipta banashe ane ātmasvarūpamān sthir thashe. āvā avikṣhipta bhāv manane ja pragaṭ karavā āchārye upadesh āpyo chhe, kāraṇ ke te ātma – tattva chhe ane te mokṣhanun kāraṇ chhe.
je gnānano upayog rāgādi vikāromān tathā par padārthomān rokāy chhe te gnān nathī, paṇ je gnān gnānamān ja pratiṣhṭhit thāy chhe te ja vāstavik gnān chhe – ātmatattva chhe; māṭe te upādey chhe.
je upayog paramān ja aṭakelo rahevāthī ātma – sanmukh vaḷato nathī, te paranā valaṇavāḷun tattva chhe, ātmānā valaṇavāḷun tattva nathī, tenāthī sansār chhe, māṭe te hey chhe. 36.