Page 250 of 642
PDF/HTML Page 281 of 673
single page version
यः खलु परमार्थमोक्षहेतोरतिरिक्तो व्रततपःप्रभृतिशुभकर्मात्मा केषाञ्चिन्मोक्षहेतुः स
सर्वोऽपि प्रतिषिद्धः, तस्य द्रव्यान्तरस्वभावत्वात् तत्स्वभावेन ज्ञानभवनस्याभवनात्; परमार्थमोक्ष- हेतोरेवैकद्रव्यस्वभावत्वात् तत्स्वभावेन ज्ञानभवनस्य भवनात् ।
ja chhe — em kahevāmān kāī paṇ virodh nathī. māṭe ṭīkāmān keṭalek sthaḷe āchāryadeve gnānasvarūp ātmāne ‘gnān’shabdathī kahyo chhe.
have, paramārtha mokṣhakāraṇathī anya je karma teno niṣhedh kare chheḥ —
gāthārthaḥ — [ निश्चयार्थं ] nishchayanayanā viṣhayane [ मुक्त्वा ] chhoḍīne [ विद्वांसः ] vidvāno [ व्यवहारेण ] vyavahār vaḍe [ प्रवर्तन्ते ] pravarte chhe; [ तु ] parantu [ परमार्थम् आश्रितानां ] paramārthane ( – ātmasvarūpane) āshrit [ यतीनां ] yatīshvarone ja [ कर्मक्षयः ] karmano nāsh [ विहितः ] āgamamān kahyo chhe. (kevaḷ vyavahāramān pravartanārā paṇḍitone karmakṣhay thato nathī.)
ṭīkāḥ — paramārtha mokṣhahetuthī judo, je vrat, tap vagere shubhakarmasvarūp mokṣhahetu keṭalāk loko māne chhe, te ākhoy niṣhedhavāmān āvyo chhe; kāraṇ ke te (mokṣhahetu) anya dravyanā svabhāvavāḷo (arthāt pudgalasvabhāvī) hovāthī tenā sva-bhāv vaḍe gnānanun bhavan thatun nathī, — mātra paramārtha mokṣhahetu ja ek dravyanā svabhāvavāḷo (arthāt jīvasvabhāvī) hovāthī tenā svabhāv vaḍe gnānanun bhavan thāy chhe.
bhāvārthaḥ — mokṣha ātmāno thāy chhe to tenun kāraṇ paṇ ātmasvabhāvī ja hovun joīe. je anya dravyanā svabhāvavāḷun hoy tenāthī ātmāno mokṣha kem thāy? shubh karma pudgalasvabhāvī chhe tethī tenā bhavanathī paramārtha ātmānun bhavan na thaī shake; māṭe te ātmānā
Page 251 of 642
PDF/HTML Page 282 of 673
single page version
अथ कर्मणो मोक्षहेतुतिरोधानकरणं साधयति — mokṣhanun kāraṇ thatun nathī. gnān ātmasvabhāvī chhe tethī tenā bhavanathī ātmānun bhavan thāy chhe; māṭe te ātmānā mokṣhanun kāraṇ thāy chhe. ā rīte gnān ja vāstavik mokṣhahetu chhe.
shlokārthaḥ — [ एकद्रव्यस्वभावत्वात् ] gnān ekadravyasvabhāvī ( – jīvasvabhāvī – ) hovāthī [ ज्ञानस्वभावेन ] gnānanā svabhāvathī [ सदा ] hammeshān [ ज्ञानस्य भवनं वृत्तं ] gnānanun bhavan thāy chhe; [ तत् ] māṭe [ तद् एव मोक्षहेतुः ] gnān ja mokṣhanun kāraṇ chhe. 106.
shlokārthaḥ — [ द्रव्यान्तरस्वभाववात् ] karma anyadravyasvabhāvī ( – pudgalasvabhāvī – ) hovāthī [ कर्मस्वभावेन ] karmanā svabhāvathī [ ज्ञानस्य भवनं न हि वृत्तं ] gnānanun bhavan thatun nathī; [ तत् ] māṭe [ कर्म मोक्षहेतुः न ] karma mokṣhanun kāraṇ nathī. 107.
have āgaḷanā kathananī sūchanāno shlok kahe chheḥ —
shlokārthaḥ — [ मोक्षहेतुतिरोधानात् ] karma mokṣhanā kāraṇanun tirodhān karanārun hovāthī, [ स्वयम् एव बन्धत्वात् ] te pote ja bandhasvarūp hovāthī [ च ] ane [ मोक्षहेतुतिरोधायिभावत्वात् ] te mokṣhanā kāraṇanā ❋tirodhāyibhāvasvarūp hovāthī [ तत् निषिध्यते ] tene niṣhedhavāmān āve chhe. 108.
have pratham, karma mokṣhanā kāraṇanun tirodhān karanārun chhe em siddha kare chheḥ — ❋ tirodhāyi = tirodhān karanār
Page 252 of 642
PDF/HTML Page 283 of 673
single page version
gāthārthaḥ — [ यथा ] jem [ वस्त्रस्य ] vastrano [ श्वेतभावः ] shvetabhāv [ मलमेलनासक्तः ] melanā maḷavāthī kharaḍāyo thako [ नश्यति ] nāsh pāme chhe — tirobhūt thāy chhe, [ तथा ] tevī rīte [ मिथ्यात्वमलावच्छन्नं ] mithyātvarūpī melathī kharaḍāyun – vyāpta thayun – thakun [ सम्यक्त्वं खलु ] samyaktva kharekhar tirobhūt thāy chhe [ ज्ञातव्यम् ] em jāṇavun. [ यथा ] jem [ वस्त्रस्य ] vastrano [ श्वेतभावः ] shvetabhāv [ मलमेलनासक्तः ] melanā maḷavāthī kharaḍāyo thako [ नश्यति ] nāsh pāme chhe — tirobhūt thāy chhe, [ तथा ] tevī rīte [ अज्ञानमलावच्छन्नं ] agnānarūpī melathī kharaḍāyun –
Page 253 of 642
PDF/HTML Page 284 of 673
single page version
ज्ञानस्य सम्यक्त्वं मोक्षहेतुः स्वभावः परभावेन मिथ्यात्वनाम्ना कर्ममलेनावच्छन्नत्वात्ति- रोधीयते, परभावभूतमलावच्छन्नश्वेतवस्त्रस्वभावभूतश्वेतस्वभाववत् । ज्ञानस्य ज्ञानं मोक्षहेतुः स्वभावः परभावेनाज्ञाननाम्ना कर्ममलेनावच्छन्नत्वात्तिरोधीयते, परभावभूतमलावच्छन्नश्वेत- वस्त्रस्वभावभूतश्वेतस्वभाववत् । ज्ञानस्य चारित्रं मोक्षहेतुः स्वभावः परभावेन कषायनाम्ना कर्ममलेनावच्छन्नत्वात्तिरोधीयते, परभावभूतमलावच्छन्नश्वेतवस्त्रस्वभावभूतश्वेतस्वभाववत् । अतो मोक्षहेतुतिरोधानकरणात् कर्म प्रतिषिद्धम् ।
अथ कर्मणः स्वयं बन्धत्वं साधयति — vyāpta thayun – thakun [ ज्ञानं भवति ] gnān tirobhūt thāy chhe [ ज्ञातव्यम् ] em jāṇavun. [ यथा ] jem [ वस्त्रस्य ] vastrano [ श्वेतभावः ] shvetabhāv [ मलमेलनासक्तः ] melanā maḷavāthī kharaḍāyo thako [ नश्यति ] nāsh pāme chhe — tirobhūt thāy chhe, [ तथा ] tevī rīte [ कषायमलावच्छन्नं ] kaṣhāyarūpī melathī kharaḍāyun – vyāpta thayun – thakun [ चारित्रम् अपि ] chāritra paṇ tirobhūt thāy chhe [ ज्ञातव्यम् ] em jāṇavun.
ṭīkāḥ — gnānanun samyaktva ke je mokṣhanā kāraṇarūp svabhāv chhe te, parabhāvasvarūp je mithyātva nāmano karmarūpī mel tenā vaḍe vyāpta thavāthī, tirobhūt thāy chhe — jem parabhāvasvarūp melathī vyāpta thayelo shvet vastranā svabhāvabhūt shvetasvabhāv tirobhūt thāy chhe tem. gnānanun gnān ke je mokṣhanā kāraṇarūp svabhāv chhe te, parabhāvasvarūp agnān nāmanā karmamaḷ vaḍe vyāpta thavāthī tirobhūt thāy chhe — jem parabhāvasvarūp melathī vyāpta thayelo shvet vastranā svabhāvabhūt shvetasvabhāv tirobhūt thāy chhe tem. gnānanun chāritra ke je mokṣhanā kāraṇarūp svabhāv chhe te, parabhāvasvarūp kaṣhāy nāmanā karmamaḷ vaḍe vyāpta thavāthī tirobhūt thāy chhe — jem parabhāvasvarūp melathī vyāpta thayelo shvet vastranā svabhāvabhūt shvetasvabhāv tirobhūt thāy chhe tem. māṭe mokṣhanā kāraṇanun ( – samyagdarshan, gnān ane chāritranun – ) tirodhān karatun hovāthī karmane niṣhedhavāmān āvyun chhe.
bhāvārthaḥ — samyagdarshan-gnān-chāritra mokṣhamārga chhe. gnānanun samyaktvarūp pariṇaman mithyātvakarmathī tirobhūt thāy chhe; gnānanun gnānarūp pariṇaman agnānakarmathī tirobhūt thāy chhe; ane gnānanun chāritrarūp pariṇaman kaṣhāyakarmathī tirobhūt thāy chhe. ā rīte mokṣhanā kāraṇabhāvone karma tirobhūt karatun hovāthī teno niṣhedh karavāmān āvyo chhe.
have, karma pote ja bandhasvarūp chhe em siddha kare chheḥ —
Page 254 of 642
PDF/HTML Page 285 of 673
single page version
यतः स्वयमेव ज्ञानतया विश्वसामान्यविशेषज्ञानशीलमपि ज्ञानमनादिस्वपुरुषापराध- प्रवर्तमानकर्ममलावच्छन्नत्वादेव बन्धावस्थायां सर्वतः सर्वमप्यात्मानमविजानदज्ञानभावेनैवेदमेव- मवतिष्ठते; ततो नियतं स्वयमेव कर्मैव बन्धः । अतः स्वयं बन्धत्वात् कर्म प्रतिषिद्धम् ।
gāthārthaḥ — [ सः ] te ātmā [ सर्वज्ञानदर्शी ] (svabhāvathī) sarvane jāṇanāro tathā dekhanāro chhe topaṇ [ निजेन कर्मरजसा ] potānā karmamaḷathī [ अवच्छन्नः ] kharaḍāyo – vyāpta thayo – thako [ संसारसमापन्नः ] sansārane prāpta thayelo te [ सर्वतः ] sarva prakāre [ सर्वम् ] sarvane [ न विजानाति ] jāṇato nathī.
ṭīkāḥ — je pote ja gnān hovāne līdhe vishvane ( – sarva padārthone) sāmānya- visheṣhapaṇe jāṇavānā svabhāvavāḷun chhe evun gnān arthāt ātmadravya, anādi kāḷathī potānā puruṣhārthanā aparādhathī pravartatā evā karmamaḷ vaḍe lepāyun – vyāpta thayun – hovāthī ja, bandh- avasthāmān sarva prakāre sampūrṇa evā potāne arthāt sarva prakāre sarva gneyone jāṇanārā evā potāne nahi jāṇatun thakun, ā pramāṇe pratyakṣha agnānabhāve ( – agnānadashāmān) varte chhe; tethī e nakkī thayun ke karma pote ja bandhasvarūp chhe. māṭe, pote bandhasvarūp hovāthī karmane niṣhedhavāmān āvyun chhe.
bhāvārthaḥ — ahīn paṇ ‘gnān’ shabdathī ātmā samajavo. gnān arthāt ātmadravya svabhāvathī to sarvane dekhanārun tathā jāṇanārun chhe parantu anādithī pote aparādhī hovāthī karma vaḍe āchchhādit chhe, ane tethī potānā sampūrṇa svarūpane jāṇatun nathī; e rīte agnānadashāmān varte chhe. ā pramāṇe kevaḷagnānasvarūp athavā muktasvarūp ātmā karma vaḍe lipta hovāthī agnānarūp athavā baddharūp varte chhe, māṭe e nakkī thayun ke karma pote ja bandhasvarūp chhe. tethī karmano niṣhedh karavāmān āvyo chhe.
Page 255 of 642
PDF/HTML Page 286 of 673
single page version
अथ कर्मणो मोक्षहेतुतिरोधायिभावत्वं दर्शयति —
have, karma mokṣhanā kāraṇanā tirodhāyibhāvasvarūp (arthāt mithyātvādibhāvasvarūp) chhe em batāve chheḥ —
gāthārthaḥ — [ सम्यक्त्वप्रतिनिबद्धं ] samyaktvane rokanārun [ मिथ्यात्वं ] mithyātva chhe em [ जिनवरैः ] jinavaroe [ परिकथितम् ] kahyun chhe; [ तस्य उदयेन ] tenā udayathī [ जीवः ] jīv
Page 256 of 642
PDF/HTML Page 287 of 673
single page version
सम्यक्त्वस्य मोक्षहेतोः स्वभावस्य प्रतिबन्धकं किल मिथ्यात्वं, तत्तु स्वयं कर्मैव,
तदुदयादेव ज्ञानस्य मिथ्यादृष्टित्वम् । ज्ञानस्य मोक्षहेतोः स्वभावस्य प्रतिबन्धकं किलाज्ञानं, तत्तु
स्वयं कर्मैव, तदुदयादेव ज्ञानस्याज्ञानित्वम् । चारित्रस्य मोक्षहेतोः स्वभावस्य प्रतिबन्धक : किल
कषायः, स तु स्वयं कर्मैव, तदुदयादेव ज्ञानस्याचारित्रत्वम् । अतः स्वयं मोक्षहेतुतिरोधायि-
भावत्वात्कर्म प्रतिषिद्धम् ।
[ मिथ्यादृष्टिः ] mithyādraṣhṭi thāy chhe [ इति ज्ञातव्यः ] em jāṇavun. [ ज्ञानस्य प्रतिनिबद्धं ] gnānane
rokanārun [ अज्ञानं ] agnān chhe em [ जिनवरैः ] jinavaroe [ परिकथितम् ] kahyun chhe; [ तस्य उदयेन ] tenā udayathī [ जीवः ] jīv [ अज्ञानी ] agnānī [ भवति ] thāy chhe [ ज्ञातव्यः ] em jāṇavun. [ चारित्रप्रतिनिबद्धः ] chāritrane rokanār [ कषायः ] kaṣhāy chhe em [ जिनवरैः ] jinavaroe [ परिकथितः ] kahyun chhe; [ तस्य उदयेन ] tenā udayathī [ जीवः ] jīv [ अचारित्रः ] achāritrī [ भवति ] thāy chhe [ ज्ञातव्यः ] em jāṇavun.
ṭīkāḥ — samyaktva ke je mokṣhanā kāraṇarūp svabhāv chhe tene rokanārun mithyātva chhe; te (mithyātva) to pote karma ja chhe, tenā udayathī ja gnānane mithyādraṣhṭipaṇun thāy chhe. gnān ke je mokṣhanā kāraṇarūp svabhāv chhe tene rokanārun agnān chhe; te to pote karma ja chhe, tenā udayathī ja gnānane agnānīpaṇun thāy chhe. chāritra ke je mokṣhanā kāraṇarūp svabhāv chhe tene rokanār kaṣhāy chhe; te to pote karma ja chhe, tenā udayathī ja gnānane achāritrīpaṇun thāy chhe. māṭe, (karma) pote mokṣhanā kāraṇanā tirodhāyibhāvasvarūp hovāthī karmane niṣhedhavāmān āvyun chhe.
bhāvārthaḥ — samyagdarshan, gnān ane chāritra mokṣhanā kāraṇarūp bhāvo chhe temanāthī viparīt mithyātvādi bhāvo chhe; karma te mithyātvādi bhāvo-svarūp chhe. ā rīte karma mokṣhanā kāraṇabhūt bhāvothī viparīt bhāvo-svarūp chhe.
pahelān traṇ gāthāomān kahyun hatun ke karma mokṣhanā kāraṇarūp bhāvonun – samyaktvādinun – ghātak chhe. pachhīnī ek gāthāmān em kahyun ke karma pote ja bandhasvarūp chhe. ā chhellī traṇ gāthāomān kahyun ke karma mokṣhanā kāraṇarūp bhāvothī virodhī bhāvosvarūp chhe — mithyātvādisvarūp chhe. ā pramāṇe em batāvyun ke karma mokṣhanā kāraṇanun ghātak chhe, bandhasvarūp chhe ane bandhanā kāraṇasvarūp chhe, māṭe niṣhiddha chhe.
ashubh karma to mokṣhanun kāraṇ chhe ja nahi, bādhak ja chhe, tethī niṣhiddha ja chhe; parantu shubh karma paṇ karmasāmānyamān āvī jatun hovāthī te paṇ bādhak ja chhe tethī niṣhiddha ja chhe em jāṇavun.
Page 257 of 642
PDF/HTML Page 288 of 673
single page version
संन्यस्ते सति तत्र का किल कथा पुण्यस्य पापस्य वा ।
नैष्कर्म्यप्रतिबद्धमुद्धतरसं ज्ञानं स्वयं धावति ।।१०९।।
कर्मज्ञानसमुच्चयोऽपि विहितस्तावन्न काचित्क्षतिः ।
मोक्षाय स्थितमेकमेव परमं ज्ञानं विमुक्तं स्वतः ।।११०।।
have ā arthanun kaḷasharūp kāvya kahe chheḥ —
shlokārthaḥ — [ मोक्षार्थिना इदं समस्तम् अपि तत् कर्म एव संन्यस्तव्यम् ] mokṣhārthīe ā saghaḷuy karmamātra tyāgavā yogya chhe. [ संन्यस्ते सति तत्र पुण्यस्य पापस्य वा किल का कथा ] jyān samasta karma chhoḍavāmān āve chhe tyān pachhī puṇya ke pāpanī shī vāt? (karmamātra tyājya chhe tyān puṇya sārun ane pāp kharāb — evī vātane kyān avakāsh chhe? karmasāmānyamān banne āvī gayā.) [ सम्यक्त्वादिनिजस्वभावभवनात् मोक्षस्य हेतुः भवन् ] samasta karmano tyāg thatān, samyaktvādi je potāno svabhāv te-rūpe thavāthī – pariṇamavāthī mokṣhanā kāraṇabhūt thatun, [ नैष्कर्म्यप्रतिबद्धम् उद्धतरसं ] niṣhkarma avasthā sāthe jeno uddhat ( – utkaṭ) ras pratibaddha arthāt saṅkaḷāyelo chhe evun [ ज्ञानं ] gnān [ स्वयं ] āpoāp [ धावति ] doḍyun āve chhe.
bhāvārthaḥ — karmane dūr karīne, potānā samyaktvādisvabhāvarūpe pariṇamavāthī mokṣhanā kāraṇarūp thatun gnān āpoāp pragaṭ thāy chhe, tyān pachhī tene koṇ rokī shake? 109.
have āshaṅkā ūpaje chhe ke — avirat samyagdraṣhṭi vagerene jyān sudhī karmano uday rahe tyān sudhī gnān mokṣhanun kāraṇ kem thaī shake? vaḷī karma ane gnān banne ( – karmanā nimitte thatī shubhāshubh pariṇati ane gnānapariṇati banne – ) sāthe kem rahī shake? te āshaṅkānā samādhānanun kāvya kahe chheḥ —
shlokārthaḥ — [ यावत् ] jyān sudhī [ ज्ञानस्य कर्मविरतिः ] gnānanī karmavirati [ सा सम्यक् पाकम् न उपैति ] barābar paripūrṇatā pāmatī nathī [ तावत् ] tyān sudhī [ कर्मज्ञानसमुच्चयः अपि विहितः, न काचित् क्षतिः ] karma ane gnānanun ekaṭhāpaṇun shāstramān kahyun chhe; temanā ekaṭhā rahevāmān
Page 258 of 642
PDF/HTML Page 289 of 673
single page version
मग्ना ज्ञाननयैषिणोऽपि यदतिस्वच्छन्दमन्दोद्यमाः ।
ये कुर्वन्ति न कर्म जातु न वशं यान्ति प्रमादस्य च ।।१११।।
kāī paṇ kṣhati arthāt virodh nathī. [ किन्तु ] parantu [ अत्र अपि ] ahīn eṭalun visheṣh jāṇavun ke ātmāmān [ अवशतः यत् कर्म समुल्लसति ] avashapaṇe ( – jabaradastīthī) je karma pragaṭ thāy chhe arthāt uday thāy chhe [ तत् बन्धाय ] te to bandhanun kāraṇ thāy chhe, ane [ मोक्षाय ] mokṣhanun kāraṇ to, [ एकम् एव परमं ज्ञानं स्थितम् ] je ek param gnān chhe te ek ja thāy chhe — [ स्वतः विमुक्तं ] ke je gnān svataḥ vimukta chhe (arthāt traṇe kāḷe paradravya-bhāvothī bhinna chhe).
bhāvārthaḥ — jyān sudhī yathākhyāt chāritra thatun nathī tyān sudhī samyagdraṣhṭine be dhārā rahe chhe — shubhāshubh karmadhārā ane gnānadhārā. te banne sāthe rahevāmān kāī paṇ virodh nathī. (jem mithyāgnānane ane samyaggnānane paraspar virodh chhe tem karmasāmānyane ane gnānane virodh nathī.) te sthitimān karma potānun kārya kare chhe ane gnān potānun kārya kare chhe. jeṭalā anshe shubhāshubh karmadhārā chhe teṭalā anshe karmabandh thāy chhe ane jeṭalā anshe gnānadhārā chhe teṭalā anshe karmano nāsh thato jāy chhe. viṣhay-kaṣhāyanā vikalpo ke vrataniyamanā vikalpo — shuddha svarūpano vichār suddhān — karmabandhanun kāraṇ chhe; shuddha pariṇatirūp gnānadhārā ja mokṣhanun kāraṇ chhe. 110. have karma ane gnānano nayavibhāg batāve chheḥ —
shlokārthaḥ — [ कर्मनयावलम्बनपराः मग्नाः ] karmanayanā ālambanamān tatpar (arthāt karmanayanā pakṣhapātī) puruṣho ḍūbelā chhe [ यत् ] kāraṇ ke [ ज्ञानं न जानन्ति ] teo gnānane jāṇatā nathī. [ ज्ञाननय-एषिणः अपि मग्नाः ] gnānanayanā ichchhak (arthāt pakṣhapātī) puruṣho paṇ ḍūbelā chhe [ यत् ] kāraṇ ke [ अतिस्वच्छन्दमन्द-उद्यमाः ] teo svachchhandathī ati mand-udyamī chhe (svarūpaprāptino puruṣhārtha karatā nathī, pramādī chhe ane viṣhayakaṣhāyamān varte chhe). [ ते विश्वस्य उपरि तरन्ति ] te jīvo vishvanā upar tare chhe ke [ ये स्वयं सततं ज्ञानं भवन्तः कर्म न कुर्वन्ति ] jeo pote nirantar gnānarūp thatā – pariṇamatā thakā karma karatā nathī [ च ] ane [ जातु प्रमादस्य वशं न यान्ति ] kyārey pramādane vash paṇ thatā nathī ( – svarūpamān udyamī rahe chhe).
bhāvārthaḥ — ahīn sarvathā ekānt abhiprāyano niṣhedh karyo chhe kāraṇ ke sarvathā ekānt abhiprāy ja mithyātva chhe.
Page 259 of 642
PDF/HTML Page 290 of 673
single page version
मूलोन्मूलं सकलमपि तत्कर्म कृत्वा बलेन ।
ज्ञानज्योतिः कवलिततमः प्रोज्जजृम्भे भरेण ।।११२।।
keṭalāk loko paramārthabhūt gnānasvarūp ātmāne to jāṇatā nathī ane vyavahār darshan- gnānachāritrarūp kriyākāṇḍanā āḍambarane mokṣhanun kāraṇ jāṇī temān tatpar rahe chhe — teno pakṣhapāt kare chhe. āvā karmanayanā pakṣhapātī loko — jeo gnānane to jāṇatā nathī ane karmanayamān ja khedakhinna chhe teo — sansāramān ḍūbe chhe.
vaḷī keṭalāk loko ātmasvarūpane yathārtha jāṇatā nathī ane sarvathā ekāntavādī mithyādraṣhṭionā upadeshathī athavā potānī meḷe ja antaraṅgamān gnānanun svarūp khoṭī rīte kalpī temān pakṣhapāt kare chhe. potānī pariṇatimān jarāy pher paḍyā vinā teo potāne sarvathā abandh māne chhe ane vyavahār darshanagnānachāritranā kriyākāṇḍane nirarthak jāṇī chhoḍī de chhe. āvā gnānanayanā pakṣhapātī loko jeo svarūpano kāī puruṣhārtha karatā nathī ane shubh pariṇāmone chhoḍī svachchhandī thaī viṣhay-kaṣhāyamān varte chhe teo paṇ sansārasamudramān ḍūbe chhe.
mokṣhamārgī jīvo gnānarūpe pariṇamatā thakā shubhāshubh karmane hey jāṇe chhe ane shuddha pariṇatine ja upādey jāṇe chhe. teo mātra ashubh karmane ja nahi parantu shubh karmane paṇ chhoḍī, svarūpamān sthir thavāne nirantar udyamavant chhe — sampūrṇa svarūpasthiratā thatān sudhī teno puruṣhārtha karyā ja kare chhe. jyān sudhī, puruṣhārthanī adhūrāshane līdhe, shubhāshubh pariṇāmothī chhūṭī svarūpamān sampūrṇapaṇe ṭakī shakātun nathī tyān sudhī — joke svarūpasthiratānun anrta-ālamban (antaḥsādhan) to shuddha pariṇati pote ja chhe topaṇ — anrta-ālamban lenārane jeo bāhya ālambanarūp kahevāy chhe evā (shuddha svarūpanā vichār ādi) shubh pariṇāmomān te jīvo heyabuddhie pravarte chhe, parantu shubh karmone nirarthak gaṇī chhoḍī daīne svachchhandapaṇe ashubh karmomān pravartavānī buddhi temane kadī hotī nathī. āvā jīvo — jeo ekānt abhiprāy rahit chhe teo — karmano nāsh karī, sansārathī nivr̥utta thāy chhe. 111.
have puṇya-pāp adhikārane pūrṇa karatān āchāryadev gnānano mahimā kare chheḥ —
shlokārthaḥ — [ पीतमोहं ] jeṇe moharūpī madirā pīdhī hovāthī [ भ्रम-रस-भरात् भेदोन्मादं नाटयत् ] je bhramanā rasanā bhārathī (atishayapaṇāthī) shubhāshubh karmanā bhedarūpī unmādane (gāṇḍapaṇāne) nachāve chhe [ तत् सकलम् अपि कर्म ] evā samasta karmane [ बलेन ] potānā baḷ
Page 260 of 642
PDF/HTML Page 291 of 673
single page version
इति पुण्यपापरूपेण द्विपात्रीभूतमेकपात्रीभूय कर्म निष्क्रान्तम् ।
इति श्रीमदमृतचन्द्रसूरिविरचितायां समयसारव्याख्यायामात्मख्यातौ पुण्यपापप्ररूपकः तृतीयोऽङ्कः ।। vaḍe [ मूलोन्मूलं कृत्वा ] mūḷathī ukheḍī nākhīne [ ज्ञानज्योतिः भरेण प्रोज्जजृम्भे ] gnānajyoti atyant sāmarthya sahit pragaṭ thaī. kevī chhe te gnānajyoti? [ कवलिततमः ] je agnānarūpī andhakārane koḷiyo karī gaī chhe arthāt jeṇe agnānarūpī andhakārano nāsh karyo chhe, [ हेला-उन्मिलत् ] je līlāmātrathī ( – sahaj puruṣhārthathī) ūghaḍatī – vikasatī jāy chhe ane [ परमकलया सार्धम् आरब्धकेलि ] jeṇe param kaḷā arthāt kevaḷagnān sāthe krīḍā sharū karī chhe evī te gnānajyoti chhe. (jyān sudhī samyagdraṣhṭi chhadmastha chhe tyān sudhī gnānajyoti kevaḷagnān sāthe shuddhanayanā baḷathī parokṣha krīḍā kare chhe, kevaḷagnān thatān sākṣhāt thāy chhe.)
bhāvārthaḥ — potāne (gnānajyotine) pratibandhak karma ke je shubh ane ashubh — evā bhedarūp thaīne nāchatun hatun ane gnānane bhulāvī detun hatun tene potānī shaktithī ukheḍī nākhī gnānajyoti sampūrṇa sāmarthya sahit prakāshit thaī. ā gnānajyoti athavā gnānakaḷā kevaḷ- gnānarūpī paramakaḷāno ansh chhe ane kevaḷagnānanā sampūrṇa svarūpane te jāṇe chhe tem ja te taraph pragati kare chhe, tethī em kahyun chhe ke ‘‘gnānajyotie kevaḷagnān sāthe krīḍā māṇḍī chhe’’. gnānakaḷā sahajapaṇe vikās pāmatī jāy chhe ane chhevaṭe paramakaḷā arthāt kevaḷagnān thaī jāy chhe. 112.
ṭīkāḥ — puṇya-pāparūpe be pātrarūp thayelun karma ek pātrarūp thaīne (raṅgabhūmimānthī) bahār nīkaḷī gayun.
bhāvārthaḥ — karma sāmānyapaṇe ek ja chhe topaṇ teṇe puṇya-pāparūpī be pātrono svāṅg dhāraṇ karīne raṅgabhūmimān pravesh karyo hato. tene gnāne yathārthapaṇe ek jāṇī līdhun tyāre te ek pātrarūp thaīne raṅgabhūmimānthī bahār nīkaḷī gayun, nr̥itya karatun aṭakī gayun.
puṇya ru pāp shubhāshubhabhāvani bandh bhaye sukhaduḥkhakarā re;
gnān bhaye doū ek lakhai budh āshray ādi samān vichāre,
bandhake kāraṇ hain doū rūp, inhain taji jinamuni mokṣha padhāre.
ām shrī samayasāranī (shrīmadbhagavatkundakundāchāryadevapraṇīt shrī samayasār paramāgamanī) shrīmad amr̥utachandrāchāryadevavirachit ātmakhyāti nāmanī ṭīkāmān puṇya-pāpno prarūpak trījo aṅk samāpta thayo.
Page 261 of 642
PDF/HTML Page 292 of 673
single page version
समररङ्गपरागतमास्रवम् ।
जयति दुर्जयबोधधनुर्धरः ।।११३।।
thayā siddha paramātamā, namun teh, sukh āsh.
pratham ṭīkākār kahe chhe ke ‘have āsrav pravesh kare chhe’. jem nr̥ityanā akhāḍāmān nr̥itya karanār māṇas svāṅg dhāraṇ karīne pravesh kare chhe tem ahīn āsravano svāṅg chhe. te svāṅgane yathārtha jāṇanārun samyaggnān chhe; tenā mahimārūp maṅgaḷ kare chheḥ —
shlokārthaḥ — [ अथ ] have [ समररङ्गपरागतम् ] samarāṅgaṇamān āvelā, [ महामदनिर्भरमन्थरं ] mahā madathī bharelā madamātā [ आस्रवम् ] āsravane [ अयम् दुर्जयबोधधनुर्धरः ] ā durjay gnān -bāṇāvaḷī [ जयति ] jīte chhe — [ उदारगभीरमहोदयः ] ke je gnānarūpī bāṇāvaḷīno mahān uday udār chhe (arthāt āsravane jītavā māṭe jeṭalo puruṣhārtha joīe teṭalo pūro pāḍe evo chhe) ane gambhīr chhe (arthāt jeno pār chhadmastha jīvo pāmī shakatā nathī evo chhe).
bhāvārthaḥ — ahīn nr̥ityanā akhāḍāmān āsrave pravesh karyo chhe. nr̥ityamān anek rasanun varṇan hoy chhe tethī ahīn rasavat alaṅkār vaḍe shānta rasamān vīr rasane pradhān karī varṇan karyun chhe ke ‘gnānarūpī bāṇāvaḷī āsravane jīte chhe’. ākhā jagatane jītīne madonmatta thayelo āsrav saṅgrāmanī bhūmimān āvīne khaḍo thayo; parantu gnān to tenā karatān vadhāre baḷavān yoddho chhe tethī te āsravane jītī le chhe arthāt antarmuhūrtamān karmono nāsh karī kevaḷagnān upajāve chhe. evun gnānanun sāmarthya chhe. 113.
Page 262 of 642
PDF/HTML Page 293 of 673
single page version
रागद्वेषमोहा आस्रवाः इह हि जीवे स्वपरिणामनिमित्ताः अजडत्वे सति चिदाभासाः ।
have āsravanun svarūp kahe chheḥ —
gāthārthaḥ — [ मिथ्यात्वम् ] mithyātva, [ अविरमणं ] aviramaṇ, [ कषाययोगौ च ] kaṣhāy ane yog — e āsravo [ संज्ञासंज्ञाः तु ] sañgna (arthāt chetananā vikār) paṇ chhe ane asañgna (arthāt pudgalanā vikār) paṇ chhe. [ बहुविधभेदाः ] vividh bhedavāḷā sañgna āsravo — [ जीवे ] ke jeo jīvamān utpanna thāy chhe teo — [ तस्य एव ] jīvanā ja [ अनन्यपरिणामाः ] ananya pariṇām chhe. [ ते तु ] vaḷī asañgna āsravo [ ज्ञानावरणाद्यस्य कर्मणः ] gnānāvaraṇ ādi karmanun [ कारणं ] kāraṇ (nimitta) [ भवन्ति ] thāy chhe [ च ] ane [ तेषाम् अपि ] temane paṇ (arthāt asañgna āsravone paṇ karmabandhanun nimitta thavāmān) [ रागद्वेषादिभावकरः जीवः ] rāgadveṣhādi bhāv karanāro jīv [ भवति ] kāraṇ (nimitta) thāy chhe.
ṭīkāḥ — ā jīvamān rāg, dveṣh ane moh — e āsravo potānā pariṇāmanā nimitte thāy chhe māṭe teo jaḍ nahi hovāthī chidābhās chhe ( – jemān chaitanyano ābhās chhe evā chhe, chidvikār chhe).
Page 263 of 642
PDF/HTML Page 294 of 673
single page version
मिथ्यात्वाविरतिकषाययोगाः पुद्गलपरिणामाः, ज्ञानावरणादिपुद्गलकर्मास्रवणनिमित्तत्वात्, किलास्रवाः । तेषां तु तदास्रवणनिमित्तत्वनिमित्तं अज्ञानमया आत्मपरिणामा रागद्वेषमोहाः । तत आस्रवणनिमित्तत्वनिमित्तत्वात् रागद्वेषमोहा एवास्रवाः । ते चाज्ञानिन एव भवन्तीति अर्थादेवापद्यते ।
mithyātva, avirati, kaṣhāy ane yog — e pudgalapariṇāmo, gnānāvaraṇādi pudgal- karmanā āsravaṇanān ( – āvavānān) nimitta hovāthī, kharekhar āsravo chhe; ane temane (mithyātvādi pudgalapariṇāmone) karma-āsravaṇanā nimittapaṇānun nimitta rāgadveṣhamoh chhe — ke jeo agnānamay ātmapariṇāmo chhe. māṭe (mithyātvādi pudgalapariṇāmone) āsravaṇanā nimittapaṇānā nimittabhūt hovāthī rāg-dveṣh-moh ja āsravo chhe. ane te to ( – rāgadveṣhamoh to) agnānīne ja hoy chhe em arthamānthī ja nīkaḷe chhe. (gāthāmān spaṣhṭa shabdomān kahyun nathī topaṇ gāthānā ja arthamānthī e āshay nīkaḷe chhe.)
bhāvārthaḥ — gnānāvaraṇādi karmāenā āsravaṇanun ( – āgamananun) kāraṇ to mithyātvādi- karmanā udayarūp pudgalanā pariṇām chhe, māṭe te kharekhar āsravo chhe. vaḷī temane karma- āsravaṇanā nimittabhūt thavānun nimitta jīvanā rāgadveṣhamoharūp (agnānamay) pariṇām chhe māṭe rāgadveṣhamoh ja āsravo chhe. te rāgadveṣhamohane chidvikār paṇ kahevāmān āve chhe. te rāgadveṣhamoh jīvane agnān-avasthāmān ja hoy chhe. mithyātva sahit gnān ja agnān kahevāy chhe. māṭe mithyādraṣhṭine arthāt agnānīne ja rāgadveṣhamoharūpī āsravo hoy chhe.
have gnānīne āsravono (bhāvāsravono) abhāv chhe em batāve chheḥ —
gāthārthaḥ — [ सम्यग्दृष्टेः तु ] samyagdraṣhṭine [ आस्रवबन्धः ] āsrav jenun nimitta chhe evo
Page 264 of 642
PDF/HTML Page 295 of 673
single page version
यतो हि ज्ञानिनो ज्ञानमयैर्भावैरज्ञानमया भावाः परस्परविरोधिनोऽवश्यमेव निरुध्यन्ते;
ततोऽज्ञानमयानां भावानां रागद्वेषमोहानां आस्रवभूतानां निरोधात् ज्ञानिनो भवत्येव आस्रवनिरोधः । अतो ज्ञानी नास्रवनिमित्तानि पुद्गलकर्माणि बघ्नाति, नित्यमेवाकर्तृत्वात् तानि नवानि न बध्नन् सदवस्थानि पूर्वबद्धानि, ज्ञानस्वभावत्वात्, केवलमेव जानाति ।
bandh [ नास्ति ] nathī, [ आस्रवनिरोधः ] (kāraṇ ke) āsravano (bhāvāsravano) nirodh chhe; [ तानि ] navān karmone [ अबध्नन् ] nahi bāndhato [ सः ] te, [ सन्ति ] sattāmān rahelān [ पूर्वनिबद्धानि ] pūrve bandhāyelān karmone [ जानाति ] jāṇe ja chhe.
ṭīkāḥ — kharekhar gnānīne gnānamay bhāvo vaḍe agnānamay bhāvo avashyamev nirodhāy chhe — rokāy chhe — abhāvarūp thāy chhe kāraṇ ke paraspar virodhī bhāvo sāthe rahī shake nahi; tethī agnānamay bhāvorūp rāg-dveṣh-moh ke jeo āsravabhūt (āsravasvarūp) chhe temano nirodh hovāthī, gnānīne āsravano nirodh hoy ja chhe. māṭe gnānī, āsravo jemanun nimitta chhe evān (gnānāvaraṇādi) pudgalakarmāene bāndhato nathī, — sadāy akartāpaṇun hovāthī navān karmāe nahi bāndhato thako sattāmān rahelān pūrvabaddha karmāene, pote gnānasvabhāvavāḷo hoīne, kevaḷ jāṇe ja chhe. (gnānīno gnān ja svabhāv chhe, kartāpaṇun svabhāv nathī; kartāpaṇun hoy to karma bāndhe, gnātāpaṇun hovāthī karma bāndhato nathī.)
bhāvārthaḥ — gnānīne agnānamay bhāvo hotā nathī, agnānamay bhāvo nahi hovāthī (agnānamay) rāgadveṣhamoh arthāt āsravo hotā nathī ane āsravo nahi hovāthī navo bandh thato nathī. ā rīte gnānī sadāy akartā hovāthī navān karma bāndhato nathī ane pūrve bandhāyelān je karmo sattāmān rahyān chhe temano gnātā ja rahe chhe.
aviratasamyagdraṣhṭine paṇ agnānamay rāgadveṣhamoh hotā nathī. mithyātva sahit rāgādik hoy te ja agnānanā pakṣhamān gaṇāy chhe, samyaktva sahit rāgādik agnānanā pakṣhamān nathī. samyagdraṣhṭine nirantar gnānamay pariṇaman ja hoy chhe. tene chāritramohanā udayanī baḷajorīthī je rāgādik thāy chhe tenun svāmīpaṇun tene nathī; te rāgādikane rog samān jāṇīne pravarte chhe ane potānī shakti anusār temane kāpato jāy chhe. māṭe gnānīne je rāgādik hoy chhe te vidyamān chhatān avidyamān jevā chhe; teo āgāmī sāmānya sansārano bandh karatā nathī, mātra alpa sthiti-anubhāgavāḷo bandh kare chhe. āvā alpa bandhane ahīn gaṇavāmān āvyo nathī.
ā rīte gnānīne āsrav nahi hovāthī bandh thato nathī.
Page 265 of 642
PDF/HTML Page 296 of 673
single page version
इह खलु रागद्वेषमोहसम्पर्कजोऽज्ञानमय एव भावः, अयस्कान्तोपलसम्पर्कज इव कालायससूचीं, कर्म कर्तुमात्मानं चोदयति; तद्विवेकजस्तु ज्ञानमयः, अयस्कान्तोपलविवेकज इव कालायससूचीं, अकर्मकरणोत्सुकमात्मानं स्वभावेनैव स्थापयति । ततो रागादिसङ्कीर्णोऽज्ञानमय एव कर्तृत्वे चोदकत्वाद्बन्धकः । तदसङ्कीर्णस्तु स्वभावोद्भासकत्वात्केवलं ज्ञायक एव, न मनागपि बन्धकः ।
have, rāgadveṣhamoh ja āsrav chhe evo niyam kare chheḥ —
gāthārthaḥ — [ जीवेन कृतः ] jīve karelo [ रागादियुतः ] rāgādiyukta [ भावः तु ] bhāv [ बन्धकः भणितः ] bandhak (arthāt navān karmano bandh karanār) kahevāmān āvyo chhe. [ रागादिविप्रमुक्तः ] rāgādithī vimukta bhāv [ अबन्धकः ] bandhak nathī, [ केवलम् ज्ञायक : ] kevaḷ gnāyak ja chhe.
ṭīkāḥ — kharekhar, jem lohachumbak-pāṣhāṇ sāthe sansargathī (lokhaṇḍanī soyamān) utpanna thayelo bhāv lokhaṇḍanī soyane (gati karavāne) prere chhe tem rāgadveṣhamoh sāthe bheḷaseḷapaṇāthī (ātmāmān) utpanna thayelo agnānamay bhāv ja ātmāne karma karavāne prere chhe, ane jem lohachumbak-pāṣhāṇ sāthe asansargathī (lokhaṇḍanī soyamān) utpanna thayelo bhāv lokhaṇḍanī soyane (gati nahi karavārūp) svabhāvamān ja sthāpe chhe tem rāgadveṣhamoh sāthe abheḷaseḷapaṇāthī (ātmāmān) utpanna thayelo gnānamay bhāv, jene karma karavānī utsukatā nathī (arthāt karma karavāno jeno svabhāv nathī) evā ātmāne svabhāvamān ja sthāpe chhe; māṭe rāgādi sāthe mishrit ( – maḷelo) agnānamay bhāv ja kartr̥utvamān prerato hovāthī bandhak chhe ane 2āgādi sāthe amishrit bhāv svabhāvano prakāshak ( – pragaṭ karanār) hovāthī kevaḷ gnāyak ja chhe, jarā paṇ bandhak nathī.
Page 266 of 642
PDF/HTML Page 297 of 673
single page version
यथा खलु पक्वं फलं वृन्तात्सकृद्विश्लिष्टं सत् न पुनर्वृन्तसम्बन्धमुपैति, तथा क र्मोदयजो भावो जीवभावात्सकृ द्विश्लिष्टः सन् न पुनर्जीवभावमुपैति । एवं ज्ञानमयो रागाद्यसङ्कीर्णो भावः सम्भवति ।
bhāvārthaḥ — rāgādik sāthe maḷelo agnānamay bhāv ja bandhano karanār chhe, rāgādik sāthe nahi maḷelo gnānamay bhāv bandhano karanār nathī — e niyam chhe.
have rāgādi sāthe nahi maḷelā bhāvanī utpatti batāve chheḥ —
gāthārthaḥ — [ यथा ] jem [ पक्वे फले ] pākun phaḷ [ पतिते ] kharī paḍatān [ पुनः ] pharīne [ फलं ] phaḷ [ वृन्तैः ] ḍīṇṭā sāthe [ न बध्यते ] joḍātun nathī, tem [ जीवस्य ] jīvane [ कर्मभावे ] karmabhāv [ पतिते ] kharī jatān (arthāt chhūṭo thatān) [ पुनः ] pharīne [ उदयम् न उपैति ] utpanna thato nathī (arthāt jīv sāthe joḍāto nathī).
ṭīkāḥ — jem pākun phaḷ ḍīṇṭāthī ekavār chhūṭun paḍyun thakun pharīne ḍīṇṭā sāthe sambandh pāmatun nathī, tem karmanā udayathī utpanna thato bhāv jīvabhāvathī ekavār chhūṭo paḍyo thako pharīne jīvabhāvane pāmato nathī. ā rīte gnānamay evo, rāgādik sāthe nahi maḷelo bhāv utpanna thāy chhe.
bhāvārthaḥ — jo gnān ekavār (apratipātī bhāve) rāgādikathī judun pariṇame to pharīne te kadī rāgādik sāthe bheḷaseḷ thaī jatun nathī. ā rīte utpanna thayelo, rāgādik sāthe nahi maḷelo gnānamay bhāv sadākāḷ rahe chhe. pachhī jīv asthiratārūpe rāgādikamān joḍāy te nishchayadraṣhṭimān joḍāṇ chhe ja nahi ane tene je alpa bandh thāy te paṇ nishchayadraṣhṭimān bandh chhe ja nahi, kāraṇ ke abaddhaspr̥uṣhṭarūpe pariṇaman nirantar vartyā ja kare chhe. vaḷī tene mithyātvanī sāthe rahenārī prakr̥itiono bandh thato nathī ane anya prakr̥itio sāmānya sansāranun
Page 267 of 642
PDF/HTML Page 298 of 673
single page version
जीवस्य स्याद् ज्ञाननिर्वृत्त एव ।
एषोऽभावः सर्वभावास्रवाणाम् ।।११४।।
kāraṇ nathī; mūḷathī kapāyelā vr̥ukṣhanān līlān pāndaḍān jevī te prakr̥itio shīghra sukāvāyogya chhe.
have, ‘je gnānamay bhāv chhe te ja bhāvāsravano abhāv chhe’ evā arthanun kaḷasharūp kāvya kahe chheḥ —
shlokārthaḥ — [ जीवस्य ] jīvane [ यः ] je [ रागद्वेषमोहैः बिना ] rāgadveṣhamoh vagarano, [ ज्ञाननिर्वृत्तः एव भावः ] gnānathī ja rachāyelo bhāv [ स्यात् ] chhe ane [ सर्वान् द्रव्यकर्मास्रव-ओघान् रुन्धन् ] je sarva dravyakarmanā āsravanā thokane (arthāt jaththābandh dravyakarmanā pravāhane) rokanāro chhe, [ एषः सर्व-भावास्रवाणाम् अभावः ] te (gnānamay) bhāv sarva bhāvāsravanā abhāvasvarūp chhe.
bhāvārthaḥ — mithyātva rahit bhāv gnānamay chhe. te gnānamay bhāv rāgadveṣhamoh vagarano chhe ane dravyakarmanā pravāhane rodhanāro chhe; tethī te bhāv ja bhāv-āsravanā abhāvasvarūp chhe.
sansāranun kāraṇ mithyātva ja chhe; tethī mithyātvasambandhī rāgādikano abhāv thatān, sarva bhāvāsravano abhāv thayo em ahīn kahyun. 114.
have, gnānīne dravyāsravano abhāv chhe em batāve chheḥ —
gāthārthaḥ — [ तस्य ज्ञानिनः ] te gnānīne [ पूर्वनिबद्धाः तु ] pūrve bandhāyelā [ सर्वे अपि ]
Page 268 of 642
PDF/HTML Page 299 of 673
single page version
ये खलु पूर्वमज्ञानेन बद्धा मिथ्यात्वाविरतिकषाययोगा द्रव्यास्रवभूताः प्रत्ययाः, ते ज्ञानिनो द्रव्यान्तरभूता अचेतनपुद्गलपरिणामत्वात् पृथ्वीपिण्डसमानाः । ते तु सर्वेऽपि- स्वभावत एव कार्माणशरीरेणैव सम्बद्धाः, न तु जीवेन । अतः स्वभावसिद्ध एव द्रव्यास्रवाभावो ज्ञानिनः ।
द्रव्यास्रवेभ्यः स्वत एव भिन्नः ।
निरास्रवो ज्ञायक एक एव ।।११५।।
samasta [ प्रत्ययाः ] pratyayo [ पृथ्वीपिण्डसमानाः ] māṭīnān ḍhephān samān chhe [ तु ] ane [ ते ] te [ कर्मशरीरेण ] (mātra) kārmaṇ sharīr sāthe [ बद्धाः ] bandhāyel chhe.
ṭīkāḥ — je pūrve agnān vaḍe bandhāyelā mithyātva, avirati, kaṣhāy ane yogarūp dravyāsravabhūt pratyayo chhe, te anyadravyasvarūp pratyayo achetan pudgalapariṇāmavāḷā hovāthī gnānīne māṭīnān ḍhephān samān chhe ( – jevā māṭī vagere pudgalaskandho chhe tevā ja e pratyayo chhe); te to badhāy, svabhāvathī ja mātra kārmaṇ sharīr sāthe bandhāyelā chhe — sambandhavāḷā chhe, jīv sāthe nahi; māṭe gnānīne dravyāsravano abhāv svabhāvathī ja siddha chhe.
bhāvārthaḥ — gnānīne je pūrve agnānadashāmān bandhāyelā mithyātvādi dravyāsravabhūt pratyayo chhe te to māṭīnān ḍhephānnī māphak pudgalamay chhe tethī teo svabhāvathī ja amūrtik chaitanyasvarūp jīvathī bhinna chhe. temano bandh athavā sambandh pudgalamay kārmaṇ sharīr sāthe ja chhe, chinmay jīv sāthe nathī. māṭe gnānīne dravyāsravano abhāv to svabhāvathī ja chhe. (vaḷī gnānīne bhāvāsravano abhāv hovāthī, dravya āsravo navān karmanā āsravaṇanun kāraṇ thatā nathī tethī te draṣhṭie paṇ gnānīne dravya āsravano abhāv chhe.)
have ā arthanun kaḷasharūp kāvya kahe chheḥ —
shlokārthaḥ — [ भावास्रव-अभावम् प्रपन्नः ] bhāvāsravonā abhāvane pāmelo ane [ द्रव्यास्रवेभ्यः स्वतः एव भिन्नः ] dravyāsravothī to svabhāvathī ja bhinna evo [ अयं ज्ञानी ] ā gnānī — [ सदा ज्ञानमय-एक-भावः ] ke je sadā ek gnānamay bhāvavāḷo chhe te — [ निरास्रवः ] nirāsrav ja chhe, [ एकः ज्ञायकः एव ] mātra ek gnāyak ja chhe.
Page 269 of 642
PDF/HTML Page 300 of 673
single page version
ज्ञानी हि तावदास्रवभावभावनाभिप्रायाभावान्निरास्रव एव । यत्तु तस्यापि द्रव्यप्रत्ययाः प्रतिसमयमनेक प्रकारं पुद्गलकर्म बध्नन्ति, तत्र ज्ञानगुणपरिणाम एव हेतुः ।
bhāvārthaḥ — rāgadveṣhamohasvarūp bhāvāsravano gnānīne abhāv thayo chhe ane dravyāsravathī to te sadāy svayamev bhinna ja chhe kāraṇ ke dravyāsrav pudgalapariṇāmasvarūp chhe ane gnānī chaitanyasvarūp chhe. ā rīte gnānīne bhāvāsrav tem ja dravyāsravano abhāv hovāthī te nirāsrav ja chhe. 115.
have pūchhe chhe ke gnānī nirāsrav kaī rīte chhe? tenā uttaranī gāthā kahe chheḥ —
gāthārthaḥ — [ यस्मात् ] kāraṇ ke [ चतुर्विधाः ] chār prakāranā dravyāsravo [ ज्ञानदर्शन- गुणाभ्याम् ] gnānadarshanaguṇo vaḍe [ समये समये ] samaye samaye [ अनेकभेदं ] anek prakāranun karma [ बध्नन्ति ] bāndhe chhe [ तेन ] tethī [ ज्ञानी तु ] gnānī to [ अबन्धः इति ] abandh chhe.
ṭīkāḥ — pratham, gnānī to āsravabhāvanī bhāvanānā abhiprāyanā abhāvane līdhe nirāsrav ja chhe; parantu je tene paṇ dravyapratyayo samay samay prati anek prakāranun pudgalakarma bāndhe chhe, tyān gnānaguṇanun pariṇaman ja kāraṇ chhe.
have vaḷī pūchhe chhe ke gnānaguṇanun pariṇaman bandhanun kāraṇ kaī rīte chhe? tenā uttaranī gāthā kahe chheḥ —