૨૬
સમયસાર
વિષય
ગાથા
વિષય
ગાથા
જુદા કરી પ્રજ્ઞાથી જ આત્માને ગ્રહણ કરવો,
બંધને છોડવો . . . . . . . . . . . . . .
બંધને છોડવો . . . . . . . . . . . . . .
જ્ઞાની કર્તા-ભોક્તા નથી તેનું દ્રષ્ટાંતપૂર્વક
કથન . . . . . . . . . . . . . . . . . .
૩૨૦
૨૯૫
આત્માને પ્રજ્ઞા વડે કઈ રીતે ગ્રહણ કરવો તે
જેઓ આત્માને કર્તા માને છે તેમનો મોક્ષ નથી
સંબંધી કથન . . . . . . . . . . . . . .
એવું કથન . . . . . . . . . . . . . . .
૩૨૧
૨૯૭
આત્મા સિવાય અન્ય ભાવનો ત્યાગ કરવો;
અજ્ઞાની પોતાના ભાવકર્મનો કર્તા છે એવું
કોણ જ્ઞાની પરના ભાવને પર જાણી ગ્રહણ
કરે? અર્થાત્ કોઈ ન કરે . . . . . . .
કરે? અર્થાત્ કોઈ ન કરે . . . . . . .
યુક્તિપૂર્વક કથન . . . . . . . . . . . .
૩૨૮
૩૦૦
આત્માનું કર્તાપણું અને અકર્તાપણું જેવી રીતે છે
જે પરદ્રવ્યને ગ્રહણ કરે છે તે અપરાધી છે,
તેવી રીતે સ્યાદ્વાદ દ્વારા તેર ગાથામાં સિદ્ધ
કર્યું છે . . . . . . . . . . . . . . . . .
કર્યું છે . . . . . . . . . . . . . . . . .
બંધનમાં પડે છે; જે અપરાધ કરતો નથી તે
બંધનમાં પડતો નથી . . . . . . . . . .
બંધનમાં પડતો નથી . . . . . . . . . .
૩૩૨
૩૦૧
૩૦૪
૩૦૪
બૌદ્ધમતી એમ માને છે કે કર્મનો કરનાર બીજો
અપરાધનું સ્વરૂપ . . . . . . . . . . . . . ‘શુદ્ધ આત્માના ગ્રહણથી તમે મોક્ષ કહ્યો; પરંતુ
છે અને ભોગવનાર બીજો છે; તે માન્યતાનો
યુક્તિપૂર્વક નિષેધ . . . . . . . . . . . .
યુક્તિપૂર્વક નિષેધ . . . . . . . . . . . .
૩૪૫
આત્મા તો પ્રતિક્રમણ આદિ દ્વારા જ
દોષોથી છૂટી જાય છે; તો પછી શુદ્ધ
આત્માના ગ્રહણનું શું કામ છે?’ આવા
શિષ્યના પ્રશ્નનો ઉત્તર આપવામાં આવે છે
કે, પ્રતિક્રમણ-અપ્રતિક્રમણ રહિત
અપ્રતિક્રમણાદિ સ્વરૂપ ત્રીજી ભૂમિકાથી
જ
દોષોથી છૂટી જાય છે; તો પછી શુદ્ધ
આત્માના ગ્રહણનું શું કામ છે?’ આવા
શિષ્યના પ્રશ્નનો ઉત્તર આપવામાં આવે છે
કે, પ્રતિક્રમણ-અપ્રતિક્રમણ રહિત
અપ્રતિક્રમણાદિ સ્વરૂપ ત્રીજી ભૂમિકાથી
જ
કર્તાકર્મનો ભેદ-અભેદ જેવી રીતે છે તેવી રીતે
નયવિભાગદ્વારા દ્રષ્ટાંતપૂર્વક કથન . . .
૩૪૯
નિશ્ચય-વ્યવહારના કથનને ખડીના દ્રષ્ટાંતથી દશ
ગાથામાં સ્પષ્ટ કર્યું છે . . . . . . . . .
૩૫૬
જ્ઞાન અને જ્ઞેયની તદ્ન ભિન્નતા જાણતો
હોવાથી સમ્યગ્દ્રષ્ટિને વિષયોમાં રાગદ્વેષ
થતા નથી; તેઓ માત્ર અજ્ઞાનદશામાં વર્તતા
જીવના પરિણામ છે . . . . . . . . . .
થતા નથી; તેઓ માત્ર અજ્ઞાનદશામાં વર્તતા
જીવના પરિણામ છે . . . . . . . . . .
—
શુદ્ધ આત્માના ગ્રહણથી જ — આત્મા
નિર્દોષ થાય છે . . . . . . . . . . . . .
૩૦૬
૩૬૬
૯. સર્વવિશુદ્ધજ્ઞાન અધિકાર
અન્ય દ્રવ્યને અન્ય દ્રવ્ય કાંઈ કરી શકતું નથી
એવું કથન . . . . . . . . . . . . . . .
૩૭૨
આત્માનું અકર્તાપણું દ્રષ્ટાંતપૂર્વક કહે છે . કર્તાપણું જીવ અજ્ઞાનથી માને છે; તે અજ્ઞાનનું
૩૦૮
સ્પર્શ આદિ પુદ્ગલના ગુણ છે તે આત્માને
કાંઈ એમ કહેતા નથી કે અમને ગ્રહણ કર
અને આત્મા પણ પોતાના સ્થાનથી છૂટીને
તેમને જાણવા જતો નથી; પરંતુ અજ્ઞાની
જીવ તેમના પ્રત્યે વૃથા રાગ-દ્વેષ કરે છે
અને આત્મા પણ પોતાના સ્થાનથી છૂટીને
તેમને જાણવા જતો નથી; પરંતુ અજ્ઞાની
જીવ તેમના પ્રત્યે વૃથા રાગ-દ્વેષ કરે છે
સામર્થ્ય દેખાડ્યું છે . . . . . . . . . .
૩૧૨
જ્યાં સુધી આત્મા પ્રકૃતિના નિમિત્તે ઊપજવું –
વિણસવું ન છોડે ત્યાં સુધી તે કર્તા થાય
છે . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
છે . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
૩૭૩
૩૧૪
પ્રતિક્રમણ, પ્રત્યાખ્યાન અને આલોચનાનું
કર્મફળનું ભોક્તાપણું પણ આત્માનો સ્વભાવ
સ્વરૂપ . . . . . . . . . . . . . . . . . .
૩૮૩
નથી, અજ્ઞાનથી જ તે ભોક્તા થાય છે એવું
કથન . . . . . . . . . . . . . . . . .
કથન . . . . . . . . . . . . . . . . .
જે કર્મ અને કર્મફળને અનુભવતાં પોતાને તે-
૩૧૬
-રૂપ કરે છે તે નવાં કર્મ બાંધે છે. (અહીં
જ્ઞાની કર્મફળનો ભોક્તા નથી . . . . . . .
૩૧૮