दन्यः शूद्रः स्वयमहमिति स्नाति नित्यं तयैव ।
शूद्रौ साक्षादपि च चरतो जातिभेदभ्रमेण ।।१०१।।
भावार्थः — अज्ञानथी एक ज कर्म बे प्रकारनुं देखातुं हतुं तेने ज्ञाने एक प्रकारनुं बताव्युं. ज्ञानमां मोहरूपी रज लागी रही हती ते दूर करवामां आवी त्यारे यथार्थ ज्ञान थयुं; जेम चंद्रने वादळां तथा धुम्मसनुं पटल आडुं आवे त्यारे यथार्थ प्रकाश थतो नथी परंतु आवरण दूर थतां चंद्र यथार्थ प्रकाशे छे, तेवी रीते अहीं पण जाणवुं. १००.
हवे पुण्य-पापना स्वरूपना द्रष्टांतरूप काव्य कहे छेः —
श्लोकार्थः — (शूद्राणीना एकीसाथे जन्मेला बे पुत्रोमांथी एक ब्राह्मणने त्यां ऊछर्यो अने बीजो शूद्रना घेर ज रह्यो.) [ एकः ] एक तो [ ब्राह्मणत्व-अभिमानात् ] ‘हुं ब्राह्मण छुं’ एम ब्राह्मणत्वना अभिमानने लीधे [ मदिरां ] मदिराने [ दूरात् ] दूरथी ज [ त्यजति ] छोडे छे अर्थात् स्पर्शतो पण नथी; [ अन्यः ] बीजो [ अहम् स्वयम् शूद्रः इति ] ‘हुं पोते शूद्र छुं’ एम मानीने [ तया एव ] मदिराथी ज [ नित्यं ] नित्य [ स्नाति ] स्नान करे छे अर्थात् तेने पवित्र गणे छे. [ एतौ द्वौ अपि ] आ बन्ने पुत्रो [ शूद्रिकायाः उदरात् युगपत् निर्गतौ ] शूद्राणीना उदरथी एकीसाथे जन्म्या छे तेथी [ साक्षात् शूद्रौ ] (परमार्थे) बन्ने साक्षात् शूद्र छे, [ अपि च ] तोपण [ जातिभेद- भ्रमेण ] जातिभेदना भ्रम सहित [ चरतः ] तेओ प्रवर्ते छे — आचरण करे छे. (आ प्रमाणे पुण्य- पापनुं पण जाणवुं.)
भावार्थः — पुण्य-पाप बन्ने विभावपरिणतिथी ऊपज्यां होवाथी बन्ने बंधरूप ज छे. व्यवहारद्रष्टिए भ्रमने लीधे तेमनी प्रवृत्ति जुदी जुदी भासवाथी, सारुं अने खराब — एम बे प्रकारे तेओ देखाय छे. परमार्थद्रष्टि तो तेमने एकरूप ज, बंधरूप ज, खराब ज जाणे छे. १०१.
हवे शुभाशुभ कर्मना स्वभावनुं वर्णन गाथामां करे छेः —
२३६