कहानजैनशास्त्रमाळा ]
यतो यस्यैव यथोदितं भेदविज्ञानमस्ति स एव तत्सद्भावात् ज्ञानी सन्नेवं जानाति — यथा प्रचण्डपावकप्रतप्तमपि सुवर्णं न सुवर्णत्वमपोहति तथा प्रचण्डकर्मविपाकोपष्टब्धमपि ज्ञानं न ज्ञानत्वमपोहति, कारणसहस्रेणापि स्वभावस्यापोढुमशक्यत्वात्; तदपोहे तन्मात्रस्य वस्तुन एवोच्छेदात्; न चास्ति वस्तूच्छेदः, सतो नाशासम्भवात् । एवं जानंश्च कर्माक्रान्तोऽपि न रज्यते, न द्वेष्टि, न मुह्यति, किन्तु शुद्धमात्मानमेवोपलभते । यस्य तु यथोदितं भेदविज्ञानं नास्ति स तदभावादज्ञानी सन्नज्ञानतमसाच्छन्नतया चैतन्यचमत्कारमात्रमात्मस्वभावमजानन् रागमेवात्मानं मन्यमानो रज्यते द्वेष्टि मुह्यति च, न जातु शुद्धमात्मानमुपलभते । ततो भेदविज्ञानादेव शुद्धात्मोपलम्भः । पण [ तं ] तेना [ कनकभावं ] सुवर्णपणाने [ न परित्यजति ] छोडतुं नथी [ तथा ] तेम [ ज्ञानी ] ज्ञानी [ कर्मोदयतप्तः तु ] कर्मना उदयथी तप्त थयो थको पण [ ज्ञानित्वम् ] ज्ञानीपणाने [ न जहाति ] छोडतो नथी. — [ एवं ] आवुं [ ज्ञानी ] ज्ञानी [ जानाति ] जाणे छे, अने [ अज्ञानी ] अज्ञानी [ अज्ञानतमोऽवच्छन्नः ] अज्ञान-अंधकारथी आच्छादित होवाथी [ आत्मस्वभावम् ] आत्माना स्वभावने [ अजानन् ] नहि जाणतो थको [ रागम् एव ] रागने ज [ आत्मानम् ] आत्मा [ मनुते ] माने छे.
टीकाः — जेने उपर कह्युं तेवुं भेदविज्ञान छे ते ज तेना (भेदविज्ञानना) सद्भावथी ज्ञानी थयो थको आ प्रमाणे जाणे छेः — जेम प्रचंड अग्नि वडे तप्त थयुं थकुं पण सुवर्ण सुवर्णत्व छोडतुं नथी तेम प्रचंड कर्मोदय वडे घेरायुं थकुं पण (अर्थात् विध्न करवामां आवतां छतां पण) ज्ञान ज्ञानत्व छोडतुं नथी, केम के हजार कारणो भेगां थवा छतां स्वभावने छोडवो अशक्य छे; कारण के तेने छोडतां स्वभावमात्र वस्तुनो ज उच्छेद थाय, अने वस्तुनो उच्छेद तो थतो नथी कारण के सत्ना नाशनो असंभव छे. आवुं जाणतो थको ज्ञानी कर्मथी आक्रांत (घेरायेलो, आक्रमण पामेलो) होवा छतां पण रागी थतो नथी, द्वेषी थतो नथी, मोही थतो नथी, परंतु शुद्ध आत्माने ज अनुभवे छे. अने जेने उपर कह्युं तेवुं भेदविज्ञान नथी ते तेना अभावथी अज्ञानी थयो थको, अज्ञान-अंधकार वडे आच्छादित होवाथी चैतन्यचमत्कारमात्र आत्मस्वभावने नहि जाणतो थको, रागने ज आत्मा मानतो थको, रागी थाय छे, द्वेषी थाय छे, मोही थाय छे, परंतु शुद्ध आत्माने बिलकुल अनुभवतो नथी. माटे एम सिद्ध थयुं के भेदविज्ञानथी ज शुद्ध आत्मानी उपलब्धि (अनुभव) थाय छे.