कहानजैनशास्त्रमाळा ]
किंत्वस्यापि कुतोऽपि किञ्चिदपि तत्कर्मावशेनापतेत् ।
ज्ञानी किं कुरुतेऽथ किं न कुरुते कर्मेति जानाति कः ।।१५३।।
बीजो आशय आ प्रमाणे छेः — अज्ञानी सुख ( – रागादिपरिणाम) उत्पन्न करनारा आगामी भोगोनी अभिलाषाथी व्रत, तप वगेरे शुभ कर्म करे छे तेथी ते कर्म तेने रागादि- परिणाम उत्पन्न करनारा आगामी भोगो आपे छे. ज्ञानीनी बाबतमां आथी विपरीत समजवुं.
आ रीते अज्ञानी फळनी वांछाथी कर्म करे छे तेथी ते फळने पामे छे अने ज्ञानी फळनी वांछा विना कर्म करे छे तेथी ते फळने पामतो नथी.
हवे, ‘‘जेने फळनी वांछा नथी ते कर्म शा माटे करे?’’ एवी आशंका दूर करवाने काव्य कहे छेः —
श्लोकार्थः — [ येन फलं त्यक्तं सः कर्म कुरुते इति वयं न प्रतीमः ] जेणे कर्मनुं फळ छोड्युं छे ते कर्म करे एम तो अमे प्रतीति करी शकता नथी. [ किन्तु ] परंतु त्यां एटलुं विशेष छे के — [ अस्य अपि कुतः अपि किंचित् अपि तत् कर्म अवशेन आपतेत् ] तेने (ज्ञानीने) पण कोई कारणे कांईक एवुं कर्म अवशपणे ( – तेना वश विना) आवी पडे छे. [ तस्मिन् आपतिते तु ] ते आवी पडतां पण, [ अकम्प-परम-ज्ञानस्वभावे स्थितः ज्ञानी ] जे अकंप परमज्ञानस्वभावमां स्थित छे एवो ज्ञानी [ कर्म ] कर्म [ किं कुरुते अथ किं न कुरुते ] करे छे के नथी करतो [ इति कः जानाति ] ते कोण जाणे?
भावार्थः — ज्ञानीने परवशे कर्म आवी पडे छे तोपण ज्ञानी ज्ञानथी चलायमान थतो नथी. माटे ज्ञानथी अचलायमान ते ज्ञानी कर्म करे छे के नथी करतो ते कोण जाणे? ज्ञानीनी वात ज्ञानी ज जाणे. ज्ञानीना परिणाम जाणवानुं सामर्थ्य अज्ञानीनुं नथी.
अविरत सम्यग्द्रष्टिथी मांडीने उपरना बधाय ज्ञानी ज समजवा. तेमां, अविरत सम्यग्द्रष्टि, देशविरत सम्यग्द्रष्टि अने आहारविहार करता मुनिओने बाह्यक्रियाकर्म प्रवर्ते छे, तोपण ज्ञानस्वभावथी अचलित होवाने लीधे निश्चयथी तेओ बाह्यक्रियाकर्मना कर्ता नथी, ज्ञानना ज कर्ता छे. अंतरंग मिथ्यात्वना अभावथी तथा यथासंभव कषायना अभावथी तेमना परिणाम उज्ज्वळ छे. ते उज्ज्वळताने तेओ ज ( – ज्ञानीओ ज – ) जाणे छे, मिथ्याद्रष्टिओ ते