आत्मात्मना रागादीनामकारक एव, अप्रतिक्रमणाप्रत्याख्यानयोर्द्वैविध्योपदेशान्यथानुपपत्तेः । यः खलु अप्रतिक्रमणाप्रत्याख्यानयोर्द्रव्यभावभेदेन द्विविधोपदेशः स, द्रव्यभावयोर्निमित्त- नैमित्तिकभावं प्रथयन्, अकर्तृत्वमात्मनो ज्ञापयति । तत एतत् स्थितं — परद्रव्यं निमित्तं, नैमित्तिका आत्मनो रागादिभावाः । यद्येवं नेष्येत तदा द्रव्याप्रतिक्रमणाप्रत्याख्यानयोः कर्तृत्वनिमित्तत्वोपदेशोऽनर्थक एव स्यात्, तदनर्थकत्वे त्वेकस्यैवात्मनो रागादिभावनिमित्तत्वापत्तौ नित्यकर्तृत्वानुषङ्गान्मोक्षाभावः प्रसजेच्च । ततः परद्रव्यमेवात्मनो रागादिभावनिमित्तमस्तु । तथा सति तु रागादीनामकारक एवात्मा । तथापि यावन्निमित्तभूतं द्रव्यं न प्रतिक्रामति न प्रत्याचष्टे च तावन्नैमित्तिकभूतं भावं न प्रतिक्रामति न प्रत्याचष्टे च, यावत्तु भावं न प्रतिक्रामति न प्रत्याचष्टे
[यावत्] ज्यां सुधी [आत्मा] आत्मा [द्रव्यभावयोः] द्रव्यनुं अने भावनुं [अप्रतिक्रमणम् च अप्रत्याख्यानं] अप्रतिक्रमण तथा अप्रत्याख्यान [करोति] करे छे [तावत्] त्यां सुधी [सः] ते [कर्ता भवति] कर्ता थाय छे [ज्ञातव्यः] एम जाणवुं.
टीकाः — आत्मा पोताथी रागादिकनो अकारक ज छे; कारण के, जो एम न होय तो (अर्थात् जो आत्मा पोताथी ज रागादिभावोनो कारक होय तो) अप्रतिक्रमण अने अप्रत्याख्यानना द्विविधपणानो उपदेश बनी शके नहि. अप्रतिक्रमण अने अप्रत्याख्याननो जे खरेखर द्रव्य अने भावना भेदे द्विविध (बे प्रकारनो) उपदेश छे ते, द्रव्य अने भावना निमित्त-नैमित्तिकपणाने जाहेर करतो थको, आत्माना अकर्तापणाने ज जणावे छे. माटे एम नक्की थयुं के परद्रव्य निमित्त छे अने आत्माना रागादिभावो नैमित्तिक छे. जो एम न मानवामां आवे तो द्रव्य-अप्रतिक्रमण अने द्रव्य-अप्रत्याख्याननो कर्तापणानां निमित्त तरीकेनो उपदेश निरर्थक ज थाय, अने ते निरर्थक थतां एक ज आत्माने रागादिभावोनुं निमित्तपणुं आवी पडतां नित्यकर्तापणानो प्रसंग आववाथी मोक्षनो अभाव ठरे. माटे परद्रव्य ज आत्माने रागादिभावोनुं निमित्त हो. अने एम होतां, आत्मा रागादिकनो अकारक ज छे एम सिद्ध थयुं. (आ रीते जोके आत्मा रागादिकनो अकारक ज छे) तोपण ज्यां सुधी ते निमित्तभूत द्रव्यने ( – परद्रव्यने) प्रतिक्रमतो नथी तथा पचखतो नथी (अर्थात
द्रव्यनुं प्रतिक्रमण तथा पचखाण करतो नथी) त्यां सुधी नैमित्तिकभूत भावने ( – रागादिभावने) प्रतिक्रमतो नथी तथा पचखतो नथी, अने ज्यां सुधी भावने प्रतिक्रमतो नथी तथा पचखतो नथी त्यां सुधी कर्ता ज छे; ज्यारे निमित्तभूत द्रव्यने प्रतिक्रमे छे तथा पचखे छे त्यारे ज
४१८