kahAnajainashAstramALA ]
भूत्वादिमध्यान्तेषु व्याप्य तमेव गृह्णाति तथैव परिणमति तथैवोत्पद्यते च; ततः प्राप्यं विकार्यं निर्वर्त्यं च व्याप्यलक्षणं परद्रव्यपरिणामं कर्माकुर्वाणस्य जीवपरिणामं स्वपरिणामं स्वपरिणामफलं चाजानतः पुद्गलद्रव्यस्य जीवेन सह न कर्तृकर्मभावः ।
व्याप्तृव्याप्यत्वमन्तः कलयितुमसहौ नित्यमत्यन्तभेदात् ।
विज्ञानार्चिश्चकास्ति क्रकचवददयं भेदमुत्पाद्य सद्यः ।।५०।।
nathI ane te-rUpe Upajatun nathI; parantu prApya, vikArya ane nirvartya evun je vyApyalakShaNavALun potAnA svabhAvarUp karma (kartAnun kArya), tenAmAn (te pudgaladravya) pote antarvyApak thaIne, Adi-madhya-antamAn vyApIne, tene ja grahe chhe, te-rUpe ja pariName chhe ane te-rUpe ja Upaje chhe; mATe jIvanA pariNAmane, potAnA pariNAmane ane potAnA pariNAmanA phaLane nahi jANatun evun pudgaladravya prApya, vikArya ane nirvartya evun je vyApyalakShaNavALun paradravyapariNAmasvarUp karma, tene nahi karatun hovAthI, te pudgaladravyane jIv sAthe kartAkarmabhAv nathI.
bhAvArtha — koI em jANe ke pudgal ke je jaD chhe ane koIne jANatun nathI tene jIvanI sAthe kartAkarmapaNun hashe. parantu em paN nathI. pudgaladravya jIvane utpanna karI shakatun nathI, pariNamAvI shakatun nathI tem ja grahI shakatun nathI tethI tene jIv sAthe kartAkarmapaNun nathI. paramArthe koI paN dravyane koI anya dravyanI sAthe kartAkarmabhAv nathI.
have A ja arthanun kaLasharUp kAvya kahe chhe —
shlokArtha — [ ज्ञानी ] gnAnI to [ इमां स्वपरपरिणति ] potAnI ane paranI pariNatine [ जानन् अपि ] jANato pravarte chhe [ च ] ane [ पुद्गलः अपि अजानन् ] pudgaladravya potAnI ane paranI pariNatine nahi jANatun pravarte chhe; [ नित्यम् अत्यन्त-भेदात् ] Am temanAmAn sadA atyant bhed hovAthI (banne bhinna dravyo hovAthI), [ अन्तः ] te banne paraspar antarangamAn [ व्याप्तृव्याप्यत्वम् ] vyApyavyApakabhAvane [ कलयितुम् असहौ ] pAmavA asamartha chhe. [ अनयोः कर्तृकर्मभ्रममतिः ] jIv-pudgalane kartAkarmapaNun chhe evI bhramabuddhi [ अज्ञानात् ] agnAnane lIdhe [ तावत् भाति ] tyAn sudhI bhAse chhe ( – thAy chhe) ke [ यावत् ] jyAn sudhI [ विज्ञानार्चिः ] (bhedagnAn karanArI) vignAnajyoti [ क्रकचवत् अदयं ] karavatanI jem nirday rIte (ugra rIte) [ सद्यः भेदम् उत्पाद्य ] jIv-pudgalano tatkAL bhed upajAvIne [ न चकास्ति ] prakAshit thatI nathI.