626
रागद्वेषपरिग्रहे सति यतो जातं क्रियाकारकैः ।
तद्विज्ञानघनौघमग्नमधुना किञ्चिन्न किञ्चित्किल ।।२७७।।
(‘वत्’ shabda na mUkatAn amRutachandrarUp jyoti evo artha karIe to bhedarUpak alankAr thAy chhe. ‘amRutachandrajyoti’ evun ja AtmAnun nAm kahIe to abhedarUpak alankAr thAy chhe.)
AtmAne amRutamay chandramA samAn kahyo hovA chhatAn, ahIn kahelAn visheShaNo vaDe AtmAne chandramA sAthe vyatirek paN chhe; kAraN ke — ‘ध्वस्तमोह’ visheShaN agnAn-andhakAranun dUr thavun jaNAve chhe, ‘विमलपूर्ण’ visheShaN lAnchhanarahitapaNun tathA pUrNapaNun batAve chhe, ‘निःसपत्नस्वभाव’ visheShaN rAhubimbathI tathA vAdaLAn AdithI AchchhAdit na thavAnun jaNAve chhe, ‘समंतात् ज्वलतु’ kahyun chhe te sarva kShetre tathA sarva kALe prakAsh karavAnun jaNAve chhe; chandramA Avo nathI.
A kAvyamAn TIkAkAr AchAryadeve ‘amRutachandra’ evun potAnun nAm paN jaNAvyun chhe. samAs palaTIne artha karatAn ‘amRutachandra’nA ane ‘amRutachandrajyoti’nA anek artho thAy chhe te yathAsambhav jANavA. 276.
have shrImAn amRutachandra AchAryadev be kAvyo kahIne A samayasArashAstranI AtmakhyAti nAmanI TIkA pUrNa kare chhe.
‘agnAnadashAmAn AtmA svarUpane bhUlIne rAgadveShamAn vartato hato, paradravyanI kriyAno kartA thato hato, kriyAnA phaLano bhoktA thato hato, — ityAdi bhAvo karato hato; parantu have gnAnadashAmAn te bhAvo kAI ja nathI em anubhavAy chhe.’ — AvA arthanun kAvya pratham kahe chhe —
shlokArtha — [यस्मात्] jenAthI (arthAt je parasanyogarUp bandhaparyAyajanit agnAnathI) [पुरा] pratham [स्व - परयोः द्वैतम् अभूत्] potAnun ane paranun dvait thayun (arthAt potAnA ane paranA bheLaseLapaNArUp bhAv thayo), [यतः अत्र अन्तरं भूतं] dvaitapaNun thatAn jenAthI svarUpamAn antar paDyun (arthAt bandhaparyAy ja potArUp jaNAyo), [यतः राग - द्वेष - परिग्रहे सति] svarUpamAn antar paDatAn jenAthI rAgadveShanun grahaN thayun, [क्रिया - कारकैः जातं] rAgadveShanun grahaN thatAn jenAthI kriyAnAn kArako utpanna thayAn (arthAt kriyAno ane kartA - karma Adi kArakono bhed paDyo), [यतः च