समयशब्देनात्र सामान्येन सर्व एवार्थोऽभिधीयते, समयत एकीभावेन स्वगुणपर्यायान् गच्छतीति निरुक्तेः । ततः सर्वत्रापि धर्माधर्माकाशकालपुद्गलजीवद्रव्यात्मनि लोके ये यावन्तः केचनाप्यर्थास्ते सर्व एव स्वकीयद्रव्यान्तर्मग्नानन्तस्वधर्मचक्रचुम्बिनोऽपि परस्परमचुम्बन्तोऽत्यन्त-
bhāvārthaḥ — jīv nāmanī vastune padārtha kahel chhe. ‘jīv’ evo akṣharono samūh te ‘pad’ chhe ane te padathī je dravyaparyāyarūp anekāntasvarūpapaṇun nishchit karavāmān āve te padārtha chhe. e jīvapadārtha utpād-vyay-dhrauvyamayī sattāsvarūp chhe, darshanagnānamayī chetanāsvarūp chhe, anantadharma- svarūp dravya chhe, dravya hovāthī vastu chhe, guṇaparyāyavāḷo chhe, tenun svaparaprakāshakagnān anekākārarūp ek chhe, vaḷī te (jīvapadārtha) ākāshādithī bhinna asādhāraṇ chaitanyaguṇasvarūp chhe ane anya dravyo sāthe ek kṣhetramān rahevā chhatān potānā svarūpane chhoḍato nathī. āvo jīv nāmano padārtha samay chhe. jyāre te potānā svabhāvamān sthit hoy tyāre to svasamay chhe ane parasvabhāv – rāgadveṣhamoharūp thaīne rahe tyāre parasamay chhe. e pramāṇe jīvane dvividhapaṇun āve chhe.
have, samayanā dvividhapaṇāmān āchārya bādhā batāve chheḥ —
gāthārthaḥ — [एकत्वनिश्चयगतः] ekatvanishchayane prāpta je [समयः] samay chhe te [लोके] lokamān [सर्वत्र] badhey [सुन्दरः] sundar chhe [तेन] tethī [एक त्वे] ekatvamān [बन्धकथा] bījānā sāthe bandhanī kathā [विसंवादिनी] visamvād – virodh karanārī [भवति] chhe.
ṭīkāḥ — ahīn ‘samay’ shabdathī sāmānyapaṇe sarva padārtha kahevāmān āve chhe kāraṇ ke vyutpatti pramāṇe ‘समयते’ eṭale ekībhāve (ekatvapūrvak) potānā guṇaparyāyone prāpta thaī je pariṇaman kare te samay chhe. tethī dharma-adharma-ākāsh-kāḷ-pudgal-jīvadravyasvarūp lokamān sarvatra je koī jeṭalā jeṭalā padārtho chhe te badhāy nishchayathī (nakkī) ekatvanishchayane prāpta hovāthī
10