स्तेष्वप्ययमेक एक भूतार्थः । प्रमाणं तावत्परोक्षं प्रत्यक्षं च । तत्रोपात्तानुपात्तपरद्वारेण प्रवर्तमानं
परोक्षं, केवलात्मप्रतिनियतत्वेन प्रवर्तमानं प्रत्यक्षं च । तदुभयमपि प्रमातृप्रमाणप्रमेयभेदस्यानुभूय-
मानतायां भूतार्थम्, अथ च व्युदस्तसमस्तभेदैकजीवस्वभावस्यानुभूयमानतायामभूतार्थम् । नयस्तु
द्रव्यार्थिकः पर्यायार्थिकश्च । तत्र द्रव्यपर्यायात्मके वस्तुनि द्रव्यं मुख्यतयानुभावयतीति द्रव्यार्थिकः,
पर्यायं मुख्यतयानुभावयतीति पर्यायार्थिकः । तदुभयमपि द्रव्यपर्याययोः पर्यायेणानुभूयमानतायां
भूतार्थम्, अथ च द्रव्यपर्यायानालीढशुद्धवस्तुमात्रजीवस्वभावस्यानुभूयमानतायामभूतार्थम् । निक्षेपस्तु
नाम स्थापना द्रव्यं भावश्च । तत्रातद्गुणे वस्तुनि संज्ञाकरणं नाम । सोऽयमित्यन्यत्र प्रतिनिधि-
व्यवस्थापनं स्थापना । वर्तमानतत्पर्यायादन्यद् द्रव्यम् । वर्तमानतत्पर्यायो भावः । तच्चतुष्टयं
prakāshamān ātmānā adhigamanā upāyo je pramāṇ, nay, nikṣhep chhe teo paṇ nishchayathī abhūtārtha chhe, temān paṇ ātmā ek ja bhūtārtha chhe (kāraṇ ke gney ane vachananā bhedothī pramāṇādi anek bhedarūp thāy chhe). temān pahelān, pramāṇ be prakāre chhe — parokṣha ane pratyakṣha. 1upātta ane 2anupātta par (padārtho) dvārā pravarte te parokṣha chhe ane kevaḷ ātmāthī ja pratinishchitapaṇe pravarte te pratyakṣha chhe. (pramāṇ gnān chhe. te gnān pāñch prakāranun chhe — mati, shrut, avadhi, manaḥparyay ne kevaḷ. temān mati ne shrut e be gnān parokṣha chhe, avadhi ne manaḥparyay e be vikal-pratyakṣha chhe ane kevaḷagnān sakal-pratyakṣha chhe. tethī e be prakāranān pramāṇ chhe.) te banne pramātā, pramāṇ, prameyanā bhedane anubhavatān to bhūtārtha chhe, satyārtha chhe; ane jemān sarva bhedo gauṇ thaī gayā chhe evā ek jīvanā svabhāvano anubhav karatān teo abhūtārtha chhe, asatyārtha chhe.
nay be prakāre chhe — dravyārthik ane paryāyārthik. tyān dravya-paryāyasvarūp vastumān dravyano mukhyapaṇe anubhav karāve te dravyārthik nay chhe ane paryāyano mukhyapaṇe anubhav karāve te paryāyārthik nay chhe. te banne nayo dravya ane paryāyano paryāyathī (bhedathī, kramathī) anubhav karatān to bhūtārtha chhe, satyārtha chhe; ane dravya tathā paryāy e bannethī nahi āliṅgan karāyelā evā shuddhavastumātra jīvanā (chaitanyamātra) svabhāvano anubhav karatān teo abhūtārtha chhe, asatyārtha chhe.
nikṣhep chār prakāre chhe — nām, sthāpanā, dravya ne bhāv. vastumān je guṇ na hoy te guṇanā nāmathī (vyavahār māṭe) vastunī sañgnā karavī te nām nikṣhep chhe. ‘ā te chhe’ em anya vastumān anya vastunun pratinidhitva sthāpavun ( – pratimārūp sthāpan karavun) te sthāpanā
34
1. upātta = meḷavelā. (indriy, man vagere upātta par padārtho chhe.)
2. anupātta = aṇameḷavelā. (prakāsh, upadesh vagere anupātta par padārtho chhe.)