Page 448 of 642
PDF/HTML Page 481 of 675
single page version
બુદ્ધિ સમ્ભવિત હૈ)
એવ ] ઔર [અશુદ્ધિઃ ] અશુદ્ધિ
અપરાધરૂપ હોનેસે વિષકુમ્ભ હી હૈ; ઉનકા વિચાર કરનેકા ક્યા પ્રયોજન હૈ ? (ક્યોંકિ વે તો પ્રથમ
Page 449 of 642
PDF/HTML Page 482 of 675
single page version
પ્રતિક્રમણાદિરૂપાં તાર્તીયીકીં ભૂમિમપશ્યતઃ સ્વકાર્યકરણાસમર્થત્વેન વિપક્ષકાર્યકારિત્વાદ્વિષકુમ્ભ
એવ સ્યાત્
સાધયતિ
પ્રતિક્રમણાપ્રતિક્રમણાદ્યગોચરાપ્રતિક્રમણાદિરૂપં શુદ્ધાત્મસિદ્ધિલક્ષણમતિદુષ્કરં કિમપિ કારયતિ
પ્રતિક્રમણ
(અર્થાત્ બન્ધકા) કાર્ય કરતે હોનેસે વિષકુમ્ભ હી હૈં
કરનેવાલી હોનેસે, સાક્ષાત્ સ્વયં અમૃતકુમ્ભ હૈ ઔર ઇસપ્રકાર (વહ તીસરી ભૂમિ) વ્યવહારસે
દ્રવ્યપ્રતિક્રમણાદિકો ભી અમૃતકુમ્ભત્વ સાધતી હૈ
આત્માકી સિદ્ધિ જિસકા લક્ષણ હૈ ઐસા, અતિ દુષ્કર કુછ કરવાતા હૈ
Page 450 of 642
PDF/HTML Page 483 of 675
single page version
પ્રલીનં ચાપલમુન્મૂલિતમાલમ્બનમ્
માસમ્પૂર્ણવિજ્ઞાનઘનોપલબ્ધેઃ
ક્યા પ્રયોજન હૈ ? શુદ્ધ હોનેકે બાદ ઉસકા આલમ્બન હોગા; પહલેસે હી આલમ્બનકા ખેદ
નિષ્ફલ હૈ
તો દ્રવ્યપ્રતિક્રમણાદિક દોષસ્વરૂપ હી હૈં, વે દોષોંકે મિટાનેમેં સમર્થ નહીં હૈં; ક્યોંકિ નિશ્ચયકી
અપેક્ષાસે યુક્ત હી વ્યવહારનય મોક્ષમાર્ગમેં હૈ, કેવલ વ્યવહારકા હી પક્ષ મોક્ષમાર્ગમેં નહીં હૈ,
બન્ધકા હી માર્ગ હૈ
કહે હૈં વે ભી નિશ્ચયનયસે વિષકુમ્ભ હી હૈં, ક્યોંકિ આત્મા તો પ્રતિક્રમણાદિસે રહિત, શુદ્ધ,
અપ્રતિક્રમણાદિસ્વરૂપ હી હૈ
અનધિકારી ક હા હૈ), [ચાપલમ્ પ્રલીનમ્ ] ચાપલ્યકા (
ઉન્મૂલિતમ્ ] આલંબનકો ઉખાડ ફેં કા હૈ (અર્થાત્ સમ્યગ્દૃષ્ટિકે દ્રવ્યપ્રતિક્ર મણ ઇત્યાદિકો ભી
નિશ્ચયસે બન્ધકા કારણ માનકર હેય ક હા હૈ), [આસમ્પૂર્ણ-વિજ્ઞાન-ઘન-ઉપલબ્ધેઃ ] જબ તક
સમ્પૂર્ણ વિજ્ઞાનઘન આત્માકી પ્રાપ્તિ ન હો તબ તક [આત્મનિ એવ ચિત્તમ્ આલાનિતં ચ ]
(શુદ્ધ) આત્મારૂપ સ્તમ્ભસે હી ચિત્તકો બાઁધ રખા હૈ (
ક્યોંકિ વહી મોક્ષકા કારણ હૈ)
Page 451 of 642
PDF/HTML Page 484 of 675
single page version
તત્રાપ્રતિક્રમણમેવ સુધા કુતઃ સ્યાત્
કિં નોર્ધ્વમૂર્ધ્વમધિરોહતિ નિષ્પ્રમાદઃ
સમઝાનેકે લિએ કલશરૂપ કાવ્ય કહતે હૈં :
ક હાઁસે હો સકતા હૈ ? (અર્થાત્ નહીં હો સક તા
નિષ્પ્રમાદી હોતે હુએ [ઊ ર્ધ્વમ્ ઊ ર્ધ્વમ્ કિં ન અધિરોહતિ ] ઊ પર હી ઊ પર ક્યોં નહીં ચઢતે ?
(દ્રવ્યપ્રતિક્રમણાદિકો) તો નિશ્ચયનયકી પ્રધાનતાસે વિષકુમ્ભ કહા હૈ, ક્યોંકિ વે કર્મબન્ધકે
હી કારણ હૈં, ઔર પ્રતિક્રમણ-અપ્રતિક્રમણાદિસે રહિત ઐસી તીસરી ભૂમિ, જો કિ શુદ્ધ
આત્મસ્વરૂપ હૈ તથા પ્રતિક્રમણાદિસે રહિત હોનેસે અપ્રતિક્રમણાદિરૂપ હૈ, ઉસે અમૃતકુમ્ભ કહા
હૈ અર્થાત્ વહાઁકે અપ્રતિક્રમણાદિકો અમૃતકુમ્ભ કહા હૈ
હૈ વહાઁ નિષેધરૂપ અપ્રતિક્રમણ હી અમૃતકુમ્ભ હો સકતા હૈ, અજ્ઞાનીકા નહીં
તીસરી ભૂમિકે શુદ્ધ આત્મામય જાનને ચાહિએ
Page 452 of 642
PDF/HTML Page 485 of 675
single page version
કષાયભરગૌરવાદલસતા પ્રમાદો યતઃ
મુનિઃ પરમશુદ્ધતાં વ્રજતિ મુચ્યતે વાઽચિરાત્
સ્વદ્રવ્યે રતિમેતિ યઃ સ નિયતં સર્વાપરાધચ્યુતઃ
ચ્ચૈતન્યામૃતપૂરપૂર્ણમહિમા શુદ્ધો ભવન્મુચ્યતે
પ્રમાદયુક્ત આલસ્યભાવ શુદ્ધભાવ કૈસે હો સકતા હૈ ? [અતઃ સ્વરસનિર્ભરે સ્વભાવે નિયમિતઃ ભવન્
મુનિઃ ] ઇસલિયે નિજ રસસે પરિપૂર્ણ સ્વભાવમેં નિશ્ચલ હોનેવાલા મુનિ [પરમશુદ્ધતાં વ્રજતિ ] પરમ
શુદ્ધતાકો પ્રાપ્ત હોતા હૈ [વા ] અથવા [અચિરાત્ મુચ્યતે ] શીઘ્ર
સ્વદ્રવ્યમેં લીન હોતા હૈ, [સઃ ] વહ પુરુષ [નિયતમ્ ] નિયમસે [સર્વ-અપરાધ-ચ્યુતઃ ] સર્વ
અપરાધોંસે રહિત હોતા હુઆ, [બન્ધ-ધ્વંસમ્ ઉપેત્ય નિત્યમ્ ઉદિતઃ ] બન્ધકે નાશકો પ્રાપ્ત હોકર
નિત્ય-ઉદિત (સદા પ્રકાશમાન) હોતા હુઆ, [સ્વ-જ્યોતિઃ-અચ્છ-ઉચ્છલત્-ચૈતન્ય-અમૃત-પૂર-
પૂર્ણ-મહિમા ] અપની જ્યોતિસે (આત્મસ્વરૂપકે પ્રકાશસે) નિર્મલતયા ઉછલતા હુઆ જો
ચૈતન્યરૂપ અમૃતકા પ્રવાહ ઉસકે દ્વારા જિસકી પૂર્ણ મહિમા હૈ ઐસા [શુદ્ધઃ ભવન્ ] શુદ્ધ હોતા
Page 453 of 642
PDF/HTML Page 486 of 675
single page version
ન્નિત્યોદ્યોતસ્ફુ ટિતસહજાવસ્થમેકાન્તશુદ્ધમ્
પૂર્ણં જ્ઞાનં જ્વલિતમચલે સ્વસ્ય લીનં મહિમ્નિ
બન્ધકા નાશ કરતા હૈ ઔર નિત્ય ઉદયસ્વરૂપ કેવલજ્ઞાનકો પ્રાપ્ત કરકે, શુદ્ધ હોકર સમસ્ત
કર્મોંકા નાશ કરકે, મોક્ષકો પ્રાપ્ત કરતા હૈ
અવસ્થમ્ ] નિત્ય ઉદ્યોતવાલી (જિસકા પ્રકાશ નિત્ય હૈ ઐસી) સહજ અવસ્થા જિસકી ખિલ
ઉઠી હૈ ઐસા, [એકાન્ત-શુદ્ધમ્ ] એકાન્ત શુદ્ધ (
પરિણમિત) નિજરસકી અતિશયતાસે જો અત્યન્ત ગમ્ભીર ઔર ધીર હૈ ઐસા, [એતત્ પૂર્ણં જ્ઞાનમ્ ]
યહ પૂર્ણ જ્ઞાન [જ્વલિતમ્ ] પ્રકાશિત હો ઉઠા હૈ (સર્વથા શુદ્ધ આત્મદ્રવ્ય જાજ્વલ્યમાન પ્રગટ
હુઆ હૈ); ઔર [સ્વસ્ય અચલે મહિમ્નિ લીનમ્ ] અપની અચલ મહિમામેં લીન હુઆ હૈ
નહીં હૈ ઐસા) ઔર ધીર (આકુલતા રહિત)
Page 454 of 642
PDF/HTML Page 487 of 675
single page version
ચિન્ત કરૈ નિતિ કૈમ કટે યહ તૌઊ છિદૈ નહિ નૈક ટિકારી
યોં બુધ બુદ્ધિ ધસાય દુધા કરિ કર્મ રુ આતમ આપ ગહારી
Page 455 of 642
PDF/HTML Page 488 of 675
single page version
દૂરીભૂતઃ પ્રતિપદમયં બન્ધમોક્ષપ્રક્લૃપ્તેઃ
ષ્ટંકોત્કીર્ણપ્રકટમહિમા સ્ફૂ ર્જતિ જ્ઞાનપુંજઃ
(અર્થાત્ ક ર્મોંકે ક્ષયોપશમકે નિમિત્તસે હોનેવાલી પ્રત્યેક પર્યાયમેં) [બન્ધ-મોક્ષ-પ્રક્લૃપ્તેઃ દૂરીભૂતઃ ]
બન્ધ-મોક્ષકી રચનાસે દૂર વર્તતા હુઆ, [શુદ્ધઃ શુદ્ધઃ ] શુદ્ધ
(
Page 456 of 642
PDF/HTML Page 489 of 675
single page version
શુદ્ધ હૈ, નિજરસકે પ્રવાહસે પૂર્ણ દેદીપ્યમાન જ્યોતિરૂપ હૈ ઔર ટંકોત્કીર્ણ મહિમામય હૈ
હૈ
Page 457 of 642
PDF/HTML Page 490 of 675
single page version
[કટકાદિભિઃ પર્યાયૈઃ તુ ] ક ડા ઇત્યાદિ પર્યાયોંસે [કનકમ્ ] સુવર્ણ [અનન્યત્ ] અનન્ય હૈ વૈસે
અજીવકો [અનન્યં વિજાનીહિ ] અનન્ય જાનો
કિસીકો [ન ઉત્પાદયતિ ] ઉત્પન્ન નહીં કરતા, [તેન ] ઇસલિયે [સઃ ] વહ [કારણમ્ અપિ ]
(કિસીકા) કારણ ભી [ન ભવતિ ] નહીં હૈ
Page 458 of 642
PDF/HTML Page 491 of 675
single page version
કંક ણાદિપરિણામૈઃ કાંચનવત્
ચાજીવસ્ય જીવકર્મત્વં ન સિધ્યતિ; તદસિદ્ધૌ ચ કર્તૃકર્મણોરનન્યાપેક્ષસિદ્ધત્વાત્ જીવસ્યાજીવકર્તૃત્વં
ન સિધ્યતિ
ઉત્પદ્યન્તે ] ક ર્મ ઉત્પન્ન હોતે હૈં; [અન્યા તુ ] અન્ય કિસી પ્રકારસે [સિદ્ધિઃ ] ક ર્તાક ર્મકી
સિદ્ધિ [ન દૃશ્યતે ] નહીં દેખી જાતી .
હી હૈ, જીવ નહીં; ક્યોંકિ જૈસે (કંકણ આદિ પરિણામોંસે ઉત્પન્ન હોનેવાલે ઐસે) સુવર્ણકા
કંકણ આદિ પરિણામોંકે સાથ તાદાત્મ્ય હૈ, ઉસી પ્રકાર સર્વ દ્રવ્યોંકા અપને પરિણામોંકે સાથ
તાદાત્મ્ય હૈ
ઉત્પાદકભાવકા અભાવ હૈ; ઉસકે (કાર્યકારણભાવકે) સિદ્ધ ન હોને પર, અજીવકે જીવકા
કર્મત્વ સિદ્ધ નહીં હોતા; ઔર ઉસકે (
Page 459 of 642
PDF/HTML Page 492 of 675
single page version
સ્ફુ રચ્ચિજ્જયોતિર્ભિશ્છુરિતભુવનાભોગભવનઃ
સ ખલ્વજ્ઞાનસ્ય સ્ફુ રતિ મહિમા કોઽપિ ગહનઃ
લોક કા સમસ્ત વિસ્તાર વ્યાપ્ત હો જાતા હૈ ઐસા જિસકા સ્વભાવ હૈ, [અયં જીવઃ ] ઐસા યહ જીવ
[ઇતિ ] પૂર્વોક્ત પ્રકારસે (પરદ્રવ્યકા તથા પરભાવોંકા) [અકર્તા સ્થિતઃ ] અક ર્તા સિદ્ધ હુઆ,
[તથાપિ ] તથાપિ [અસ્ય ] ઉસે [ઇહ ] ઇસ જગતમેં [પ્રકૃતિભિઃ ] ક ર્મપ્રકૃ તિયોંકે સાથ [યદ્ અસૌ
બન્ધઃ કિલ સ્યાત્ ] જો યહ (પ્રગટ) બન્ધ હોતા હૈ, [સઃ ખલુ અજ્ઞાનસ્ય કઃ અપિ ગહનઃ મહિમા
સ્ફુ રતિ ] સો વહ વાસ્તવમેં અજ્ઞાનકી કોઈ ગહન મહિમા સ્ફુ રાયમાન હૈ
અરુ પ્રકૃતિકા જીવકે નિમિત્ત, વિનાશ અરુ ઉત્પાદ હૈ
Page 460 of 642
PDF/HTML Page 493 of 675
single page version
વિનાશાવાસાદયતિ
ભી [ચેતકાર્થમ્ ] ચેતક અર્થાત્ આત્માકે નિમિત્તસે [ઉત્પદ્યતે ] ઉત્પન્ન હોતી હૈ [વિનશ્યતિ ]
તથા નષ્ટ હોતી હૈ
કર્તા હોતા હુઆ, પ્રકૃતિકે નિમિત્તસે ઉત્પત્તિ-વિનાશકો પ્રાપ્ત હોતા હૈ; પ્રકૃતિ ભી આત્માકે
નિમિત્તસે ઉત્પત્તિ-વિનાશકો પ્રાપ્ત હોતી હૈ (અર્થાત્ આત્માકે પરિણામાનુસાર પરિણમિત હોતી હૈ),
ઇસપ્રકાર
ઔર પ્રકૃતિકે) કર્તા-કર્મકા વ્યવહાર હૈ
સંસાર હૈ ઔર ઇસીસે કર્તાકર્મપનેકા વ્યવહાર હૈ
Page 461 of 642
PDF/HTML Page 494 of 675
single page version
[અજ્ઞાયકઃ ] અજ્ઞાયક હૈ, [મિથ્યાદૃષ્ટિઃ ] મિથ્યાદૃષ્ટિ હૈ, [અસંયતઃ ભવેત્ ] અસંયત હૈ
ભવતિ ]
શ્રદ્ધાનસે) મિથ્યાદૃષ્ટિ હૈ ઔર સ્વ-પરકી એકત્વપરિણતિસે અસંયત હૈ; ઔર તબ તક હી પરકે તથા
Page 462 of 642
PDF/HTML Page 495 of 675
single page version
સ્વપરયોર્વિભાગપરિણત્યા ચ સંયતો ભવતિ; તદૈવ ચ પરાત્મનોરેકત્વાધ્યાસસ્યાકરણાદકર્તા ભવતિ
ઔર તભી સ્વ-પરકે એકત્વકા અધ્યાસ ન કરનેસે અકર્તા હૈ
અજ્ઞાની, અસંયમી હોકર, કર્તા હોકર, કર્મકા બન્ધ કરતા હૈ
અભોક્ત હૈ
Page 463 of 642
PDF/HTML Page 496 of 675
single page version
વેદયતે
કર્મફલમુદિતં જ્ઞેયમાત્રત્વાત્ જાનાત્યેવ, ન પુનઃ તસ્યાહંતયાઽનુભવિતુમશક્યત્વાદ્વેદયતે
તો [ઉદિતં કર્મફલં ] ઉદિત (ઉદયાગત) ક ર્મફલકો [જાનાતિ ] જાનતા હૈ, [ન વેદયતે ]
ભોગતા નહીં
પ્રકૃતિકે સ્વભાવકો ભી ‘અહં’રૂપસે અનુભવ કરતા હુઆ (અર્થાત્ પ્રકૃતિકે સ્વભાવકો ભી
‘યહ મૈં હૂઁ’ ઇસપ્રકાર અનુભવ કરતા હુઆ) કર્મફલકો વેદતા
સ્વ-પરકી વિભાગપરિણતિસે પ્રકૃતિકે સ્વભાવસે નિવૃત્ત (
જ્ઞેયમાત્રતાકે કારણ, જાનતા હી હૈ, કિન્તુ ઉસકા ‘અહં’રૂપસે અનુભવમેં આના અશક્ય હોનેસે,
(ઉસે) નહીં ભોગતા
ગયા હૈ, ઇસલિએ વહ ઉસ પ્રકૃતિકે ઉદયકો અપના સ્વભાવ નહીં જાનતા હુઆ ઉસકા માત્ર
જ્ઞાતા હી રહતા હૈ, ભોક્તા નહીં હોતા
Page 464 of 642
PDF/HTML Page 497 of 675
single page version
જ્ઞાની તુ પ્રકૃતિસ્વભાવવિરતો નો જાતુચિદ્વેદકઃ
શુદ્ધૈકાત્મમયે મહસ્યચલિતૈરાસેવ્યતાં જ્ઞાનિતા
(
તેજમેં [અચલિતૈઃ ] નિશ્ચલ હોકર [જ્ઞાનિતા આસેવ્યતામ્ ] જ્ઞાનીપનેકા સેવન કરો
છોડતા, [ગુડદુગ્ધમ્ ] જૈસે મીઠે દૂધકો [પિબન્તઃ અપિ ] પીતે હુએ [પન્નગાઃ ] સર્પ [નિર્વિષાઃ ]
નિર્વિષ [ન ભવન્તિ ] નહીં હોતે
Page 465 of 642
PDF/HTML Page 498 of 675
single page version
સમર્થદ્રવ્યશ્રુતજ્ઞાનાચ્ચ ન મુંચતિ, નિત્યમેવ ભાવશ્રુતજ્ઞાનલક્ષણશુદ્ધાત્મજ્ઞાનાભાવેનાજ્ઞાનિત્વાત્
પ્રકૃતિસ્વભાવકો અપને આપ નહીં છોડતા ઔર પ્રકૃતિસ્વભાવકો છુડાનેમેં સમર્થ ઐસે દ્રવ્યશ્રુતકે
જ્ઞાનસે ભી નહીં છોડતા; ક્યોંકિ ઉસે સદા હી, ભાવશ્રુતજ્ઞાનસ્વરૂપ શુદ્ધાત્મજ્ઞાનકે (-શુદ્ધ આત્માકે
જ્ઞાનકે) અભાવકે કારણ, અજ્ઞાનીપન હૈ
કારણ, કર્મોદયકો ભોગનેકે સ્વભાવકો નહીં બદલતા; ઇસલિયે ઇસ ઉદાહરણસે સ્પષ્ટ હુઆ કિ
શાસ્ત્રોંકા જ્ઞાન ઇત્યાદિ હોને પર ભી જબ તક જીવકો શુદ્ધ આત્માકા જ્ઞાન નહીં હૈ અર્થાત્ અજ્ઞાનીપન
હૈ તબ તક વહ નિયમસે ભોક્તા હી હૈ
જાનતા હૈ, [તેન ] ઇસલિયે [સઃ ] વહ [અવેદકઃ ભવતિ ] અવેદક હૈ
Page 466 of 642
PDF/HTML Page 499 of 675
single page version
પુનર્જ્ઞાને સતિ પરદ્રવ્યસ્યાહંતયાઽનુભવિતુમયોગ્યત્વાદ્વેદયતે
જાનાતિ કેવલમયં કિલ તત્સ્વભાવમ્
ચ્છુદ્ધસ્વભાવનિયતઃ સ હિ મુક્ત એવ
કર્મફલકો જ્ઞાતાપનેકે કારણ માત્ર જાનતા હી હૈ, કિન્તુ જ્ઞાનકે હોને પર (
હૈ તો ઉસે પરમાર્થસે ભોક્તા નહીં કહા જા સકતા, વ્યવહારસે ભોક્તા કહલાતા હૈ
જાનતા હી હૈ
નિશ્ચલ ઐસા વહ વાસ્તવમેં મુક્ત હી હૈ
Page 467 of 642
PDF/HTML Page 500 of 675
single page version
શુભમશુભં વા કેવલમેવ જાનાતિ
ચ પાપં ચ ] પુણ્ય ઔર પાપરૂપ [બન્ધં ] ક ર્મબન્ધકો [કર્મફલં ] તથા ક ર્મફલકો [જાનાતિ ]
જાનતા હૈ
કર્મફલકો માત્ર જાનતા હી હૈ
જાને હિ કર્મોદય, નિરજરા, બન્ધ ત્યોં હી મોક્ષકો