Page 508 of 642
PDF/HTML Page 541 of 675
single page version
સેટિકા કુડયાદેર્ભવન્તી કુડયાદિરેવ ભવેત્; એવં સતિ સેટિકાયાઃ સ્વદ્રવ્યોચ્છેદઃ
વે દો સ્વ-સ્વામિરૂપ અંશ હી હૈં
હૈ
Page 509 of 642
PDF/HTML Page 542 of 675
single page version
જીવતિ ચેતયિતા પુદ્ગલાદેર્ભવન્ પુદ્ગલાદિરેવ ભવેત્; એવં સતિ ચેતયિતુઃ સ્વદ્રવ્યોચ્છેદઃ
કલઈકી હી કલઈ હૈ
હી હૈં
નહીં ?’
હી નિષેધ કર દિયા હૈ
Page 510 of 642
PDF/HTML Page 543 of 675
single page version
સેટિકા કુડયાદેર્ભવન્તી કુડયાદિરેવ ભવેત્, એવં સતિ સેટિકાયાઃ સ્વદ્રવ્યોચ્છેદઃ
ભવતિ
હૈં
દીવાર-આદિ હી હોની ચાહિએ (અર્થાત્ કલઈ દીવાર-આદિ સ્વરૂપ હી હોની ચાહિએ); ઐસા હોને
પર, કલઈકે સ્વદ્રવ્યકા ઉચ્છેદ હો જાયેગા
Page 511 of 642
PDF/HTML Page 544 of 675
single page version
ભવદાત્મૈવ ભવતીતિ તત્ત્વસમ્બન્ધે જીવતિ ચેતયિતા પુદ્ગલાદેર્ભવન્ પુદ્ગલાદિરેવ ભવેત્; એવં
સતિ ચેતયિતુઃ સ્વદ્રવ્યોચ્છેદઃ
હૈ, કિન્તુ વે દો સ્વ-સ્વામિરૂપ અંશ હી હૈં
જ્ઞાન હોનેસે જ્ઞાન વહ આત્મા હી હૈ :’
હોના ચાહિએ); ઐસા હોને પર, ચેતયિતાકે સ્વદ્રવ્યકા ઉચ્છેદ હો જાયેગા
ભિન્ન અન્ય કોઈ ચેતયિતા નહીં હૈ, કિન્તુ વે દો સ્વ-સ્વામિરૂપ અંશ હી હૈં
Page 512 of 642
PDF/HTML Page 545 of 675
single page version
સ્વભાવસ્ય પરિણામેનોત્પદ્યમાના કુડયાદિપરદ્રવ્યં સેટિકાનિમિત્તકેનાત્મનઃ સ્વભાવસ્ય
પરિણામેનોત્પદ્યમાનમાત્મનઃ સ્વભાવેન શ્વેતયતીતિ વ્યવહ્રિયતે, તથા ચેતયિતાપિ જ્ઞાનગુણ-
નિર્ભરસ્વભાવઃ સ્વયં પુદ્ગલાદિપરદ્રવ્યસ્વભાવેનાપરિણમમાનઃ પુદ્ગલાદિપરદ્રવ્યં ચાત્મસ્વભાવેના-
પરિણમયન્ પુદ્ગલાદિપરદ્રવ્યનિમિત્તકેનાત્મનો જ્ઞાનગુણનિર્ભરસ્વભાવસ્ય પરિણામેનોત્પદ્યમાનઃ
પુદ્ગલાદિપરદ્રવ્યં ચેતયિતૃનિમિત્તકેનાત્મનઃ સ્વભાવસ્ય પરિણામેનોત્પદ્યમાનમાત્મનઃ સ્વભાવેન
જાનાતીતિ વ્યવહ્રિયતે
કરતી હુઈ, દીવાર-આદિ પરદ્રવ્ય જિસકો નિમિત્ત હૈં ઐસે અપને શ્વેતગુણસે પરિપૂર્ણ સ્વભાવકે
પરિણામ દ્વારા ઉત્પન્ન હોતી હુઈ, કલઈ જિસકો નિમિત્ત હૈ ઐસે અપને (
પરદ્રવ્યકો અપને સ્વભાવરૂપ પરિણમિત ન કરાતા હુઆ, પુદ્ગલાદિ પરદ્રવ્ય જિસકો નિમિત્ત હૈં ઐસે
અપને જ્ઞાનગુણસે પરિપૂર્ણ સ્વભાવકે પરિણામ દ્વારા ઉત્પન્ન હોતા હુઆ, ચેતયિતા જિસકો નિમિત્ત હૈ
ઐસે અપને (
Page 513 of 642
PDF/HTML Page 546 of 675
single page version
શ્વેતગુણનિર્ભરસ્વભાવસ્ય પરિણામેનોત્પદ્યમાના કુડયાદિપરદ્રવ્યં સેટિકાનિમિત્તકેનાત્મનઃ સ્વભાવસ્ય
પરિણામેનોત્પદ્યમાનમાત્મનઃ સ્વભાવેન શ્વેતયતીતિ વ્યવહ્રિયતે, તથા ચેતયિતાપિ દર્શનગુણ-
નિર્ભરસ્વભાવઃ સ્વયં પુદ્ગલાદિપરદ્રવ્યસ્વભાવેનાપરિણમમાનઃ પુદ્ગલાદિપરદ્રવ્યં ચાત્મસ્વભાવેના-
પરિણમયન્ પુદ્ગલાદિપરદ્રવ્યનિમિત્તકેનાત્મનો દર્શનગુણનિર્ભરસ્વભાવસ્ય પરિણામેનોત્પદ્યમાનઃ
પુદ્ગલાદિપરદ્રવ્યં ચેતયિતૃનિમિત્તકેનાત્મનઃ સ્વભાવસ્ય પરિણામેનોત્પદ્યમાનમાત્મનઃ સ્વભાવેન
પશ્યતીતિ વ્યવહ્રિયતે
કેનાત્મનઃ શ્વેતગુણનિર્ભરસ્વભાવસ્ય પરિણામેનોત્પદ્યમાના કુડયાદિપરદ્રવ્યં સેટિકાનિમિત્તકેનાત્મનઃ
કરાતી હુઈ, દીવાર-આદિ પરદ્રવ્ય જિસકો નિમિત્ત હૈં ઐસે અપને શ્વેતગુણસે પરિપૂર્ણ સ્વભાવકે
પરિણામ દ્વારા ઉત્પન્ન હુઈ, કલઈ જિસકો નિમિત્ત હૈ ઐસે અપને (
સ્વભાવરૂપ પરિણમિત ન કરાતા હુઆ, પુદ્ગલાદિ પરદ્રવ્ય જિસકો નિમિત્ત હૈં ઐસે અપને
દર્શનગુણસે પરિપૂર્ણ સ્વભાવકે પરિણામ દ્વારા ઉત્પન્ન હોતા હુઆ, ચેતયિતા જિસકો નિમિત્ત હૈ ઐસે
અપને (
કરાતી હુઈ, દીવાર-આદિ પરદ્રવ્ય જિસકો નિમિત્ત હૈ ઐસે અપને શ્વેતગુણસે પરિપૂર્ણ સ્વભાવકે પરિણામ
દ્વારા ઉત્પન્ન હોતી હુઈ, કલઈ જિસકો નિમિત્ત હૈ ઐસે અપને (
Page 514 of 642
PDF/HTML Page 547 of 675
single page version
જ્ઞાનદર્શનગુણનિર્ભરપરાપોહનાત્મકસ્વભાવઃ સ્વયં પુદ્ગલાદિપરદ્રવ્યસ્વભાવેનાપરિણમમાનઃ પુદ્ગલાદિ-
પરદ્રવ્યં ચાત્મસ્વભાવેનાપરિણમયન્ પુદ્ગલાદિપરદ્રવ્યનિમિત્તકેનાત્મનો જ્ઞાનદર્શનગુણનિર્ભર-
પરાપોહનાત્મકસ્વભાવસ્ય પરિણામેનોત્પદ્યમાનઃ પુદ્ગલાદિપરદ્રવ્યં ચેતયિતૃનિમિત્તકેનાત્મનઃ સ્વભાવસ્ય
પરિણામેનોત્પદ્યમાનમાત્મનઃ સ્વભાવેનાપોહતીતિ વ્યવહ્રિયતે
ઔર પુદ્ગલાદિ પરદ્રવ્યકો અપને સ્વભાવરૂપ પરિણમિત ન કરાતા હુઆ, પુદ્ગલાદિ પરદ્રવ્ય જિસકો
નિમિત્ત હૈ ઐસે અપને જ્ઞાનદર્શનગુણસે પરિપૂર્ણ પર-અપોહનાત્મક (
જા સકતા, ત્યાગ કરનેવાલા નહીં કહા જા સકતા; ક્યોંકિ પરદ્રવ્યકે ઔર આત્માકે નિશ્ચયસે કોઈ
ભી સમ્બન્ધ નહીં હૈ
Page 515 of 642
PDF/HTML Page 548 of 675
single page version
નૈકદ્રવ્યગતં ચકાસ્તિ કિમપિ દ્રવ્યાન્તરં જાતુચિત્
કિં દ્રવ્યાન્તરચુમ્બનાકુલધિયસ્તત્ત્વાચ્ચ્યવન્તે જનાઃ
મન્યદ્દ્રવ્યં ભવતિ યદિ વા તસ્ય કિં સ્યાત્સ્વભાવઃ
ર્જ્ઞાનં જ્ઞેયં કલયતિ સદા જ્ઞેયમસ્યાસ્તિ નૈવ
દ્રવ્ય-ગતં કિમ્-અપિ દ્રવ્ય-અન્તરં જાતુચિત્ ન ચકાસ્તિ ] એક દ્રવ્યકે ભીતર કોઈ ભી અન્ય દ્રવ્ય
રહતા હુઆ ક દાપિ ભાસિત નહીં હોતા
માન્યતાસે આકુલ બુદ્ધિવાલે હોતે હુએ [તત્ત્વાત્ ] તત્ત્વસે (શુદ્ધ સ્વરૂપસે) [કિં ચ્યવન્તે ] ક્યોં
ચ્યુત હોતે હૈં ?
હોતે હૈં કિ ‘જ્ઞાનકો પરજ્ઞેયોંકે સાથ પરમાર્થ સમ્બન્ધ હૈ’; યહ ઉનકા અજ્ઞાન હૈ
Page 516 of 642
PDF/HTML Page 549 of 675
single page version
જ્ઞાનં જ્ઞાનં ભવતિ ન પુનર્બોધ્યતાં યાતિ બોધ્યમ્
ભાવાભાવૌ ભવતિ તિરયન્ યેન પૂર્ણસ્વભાવઃ
સ્વભાવસ્ય ભવતિ ] ક્યા શેષ કોઈ અન્યદ્રવ્ય ઉસ (
ઇસપ્રકાર જ્ઞાન જ્ઞેયકો સદા જાનતા હૈ [જ્ઞેયમ્ અસ્ય અસ્તિ ન એવ ] તથાપિ જ્ઞેય જ્ઞાનકા
કદાપિ નહીં હોતા
ભી નહીં હોતા
[પુનઃ બોધ્યમ્ બોધ્યતાં ન યાતિ ] ઔર જ્ઞેય જ્ઞેયત્વકો પ્રાપ્ત ન હો
પૂર્ણસ્વભાવ (પ્રગટ) હો જાયે
જ્ઞાનમેં જો ભાવ ઔર અભાવરૂપ દો અવસ્થાઐં હોતી હૈં વે મિટ જાયેં ઔર જ્ઞાન પૂર્ણસ્વભાવકો
પ્રાપ્ત હો જાયે
Page 517 of 642
PDF/HTML Page 550 of 675
single page version
નહીં હોતે; વે માત્ર અજ્ઞાનદશામેં પ્રવર્તમાન જીવકે પરિણામ હૈં
Page 518 of 642
PDF/HTML Page 551 of 675
single page version
આત્મા [તેષુ વિષયેષુ ] ઉન વિષયોંમેં [કિં હન્તિ ] ક્યા ઘાત કરેગા ?
કર્મણિ ] ઉન ક ર્મમેં [કિં હન્તિ ] ક્યા ઘાત કરેગા ? (કુછ ભી ઘાત નહીં કર સકતા
કાયેષુ ] ઉન કાયોંમેં [કિં હન્તિ ] ક્યા ઘાત કરેગા ? (કુછ ભી ઘાત નહીં કર સકતા
કિંચિત્માત્ર ભી [ન અપિ નિર્દિષ્ટઃ ] નહીં કહા હૈ
Page 519 of 642
PDF/HTML Page 552 of 675
single page version
ન હન્યતે, યથા ઘટપ્રદીપઘાતે ઘટો ન હન્યતે
એવં દર્શનજ્ઞાનચારિત્રાણિ પુદ્ગલદ્રવ્યે ન ભવન્તીત્યાયાતિ; અન્યથા તદ્ઘાતે પુદ્ગલદ્રવ્ય-
સમ્યગ્દૃષ્ટિકે [વિષયેષુ ] વિષયોંકે પ્રતિ [રાગઃ તુ ] રાગ [ન અસ્તિ ] નહીં હૈ
રાગાદિક [શબ્દાદિષુ ] શબ્દાદિ વિષયોંમેં (ભી) [ન સન્તિ ] નહીં હૈં
રહનેવાલા) પ્રકાશ નષ્ટ હો જાતા હૈ; તથા જિસમેં જો હોતા હૈ વહ ઉસકા નાશ હોને પર અવશ્ય
નષ્ટ હો જાતા હૈ (અર્થાત્ આધેયકા ઘાત હોને પર આધારકા ઘાત હો જાતા હી હૈ), જૈસે પ્રકાશકા
ઘાત હોને પર દીપકકા ઘાત હો જાતા હૈ
હોતા
Page 520 of 642
PDF/HTML Page 553 of 675
single page version
અત્રાપિ જીવગુણઘાતે પુદ્ગલદ્રવ્યઘાતસ્ય, પુદ્ગલદ્રવ્યઘાતે જીવગુણઘાતસ્ય ચ દુર્નિવારત્વાત્
સન્તિ, અજ્ઞાનાભાવાત્સમ્યગ્
હોને પર પુદ્ગલદ્રવ્યકા ઘાત, ઔર પુદ્ગલદ્રવ્યકે ઘાત હોને પર દર્શન-જ્ઞાન-ચારિત્રકા અવશ્ય હી
ઘાત હોના ચાહિયે
પુદ્ગલદ્રવ્યકા ઘાત, ઔર પુદ્ગલદ્રવ્યકે ઘાત હોને પર જીવકે ગુણકા ઘાત હોના અનિવાર્ય હો જાય
પરદ્રવ્ય હૈં, ઔર વે સમ્યગ્દૃષ્ટિમેં (ભી) નહીં હૈં ક્યોંકિ ઉસકે અજ્ઞાનકા અભાવ હૈ; ઇસપ્રકાર રાગ-
દ્વેષ-મોહ, વિષયોંમેં ન હોનેસે ઔર સમ્યગ્દૃષ્ટિકે (ભી) ન હોનેસે, (વે) હૈં હી નહીં
ઘાત નહીં હોતા; ઔર પુદ્ગલદ્રવ્યકે ઘાત હોને પર દર્શન-જ્ઞાન-ચારિત્રાદિકા ઘાત નહીં હોતા; ઇસલિયે
જીવકે કોઈ ભી ગુણ પુદ્ગલદ્રવ્યમેં નહીં હૈં
હૈં
હૈં
Page 521 of 642
PDF/HTML Page 554 of 675
single page version
તૌ વસ્તુત્વપ્રણિહિત
વ્યક્તાત્યન્તં સ્વસ્વભાવેન યસ્માત્
વસ્તુત્વમેં સ્થાપિત (
સ્પષ્ટતયા ક્ષય કરો, [યેન પૂર્ણ-અચલ-અર્ચિઃ સહજં જ્ઞાનજ્યોતિઃ જ્વલતિ ] કિ જિસસે, પૂર્ણ ઔર
અચલ જિસકા પ્રકાશ હૈ ઐસી (દૈદીપ્યમાન) સહજ જ્ઞાનજ્યોતિ પ્રકાશિત હો
વસ્તુ નહીં હૈં ઐસા દિખાઈ દેતા હૈ, ઔર ઘાતિકર્મોંકા નાશ હોકર કેવલજ્ઞાન ઉત્પન્ન હોતા હૈ
દેતા, [યસ્માત્ સર્વ-દ્રવ્ય-ઉત્પત્તિઃ સ્વસ્વભાવેન અન્તઃ અત્યન્તં વ્યક્તા ચકાસ્તિ ] ક્યોંકિ સર્વ
દ્રવ્યોંકી ઉત્પત્તિ અપને સ્વભાવસે હી હોતી હુઈ અન્તરંગમેં અત્યન્ત પ્રગટ (સ્પષ્ટ) પ્રકાશિત હોતી હૈ
Page 522 of 642
PDF/HTML Page 555 of 675
single page version
કુમ્ભકરણાહંકારનિર્ભરપુરુષાધિષ્ઠિતવ્યાપૃતકરપુરુષશરીરાકારઃ કુમ્ભઃ સ્યાત્
દ્રવ્યકે ગુણપર્યાયોંકી ઉત્પત્તિ નહીં હોતી
[સર્વદ્રવ્યાણિ ] સર્વ દ્રવ્ય [સ્વભાવેન ] અપને અપને સ્વભાવસે [ઉત્પદ્યંતે ] ઉત્પન્ન હોતે હૈં
સર્વ દ્રવ્યોંકા સ્વભાવસે હી ઉત્પાદ હોતા હૈ
પુરુષ વિદ્યમાન હૈ ઔર જિસકા હાથ (ઘડા બનાનેકા) વ્યાપાર કરતા હૈ, ઐસે પુરુષકે
શરીરાકાર ઘટ હોના ચાહિયે
Page 523 of 642
PDF/HTML Page 556 of 675
single page version
કુમ્ભકારસ્વભાવમસ્પૃશન્તી સ્વસ્વભાવેન કુમ્ભભાવેનોત્પદ્યતે
યદિ નિમિત્તભૂતદ્રવ્યાન્તરસ્વભાવેનોત્પદ્યન્તે તદા નિમિત્તભૂતપરદ્રવ્યાકારસ્તત્પરિણામઃ સ્યાત્
દર્શનાત્
સ્વપરિણામભાવેનોત્પદ્યન્તે
અપને સ્વભાવરૂપસે દ્રવ્યકે પરિણામકા ઉત્પાદ દેખા જાતા હૈ
હી, કુમ્હારકે સ્વભાવકો સ્પર્શ ન કરતી હુઈ અપને સ્વભાવસે કુમ્ભભાવરૂપસે ઉત્પન્ન
હોતી હૈ
નિમિત્તભૂત અન્યદ્રવ્યોંકે સ્વભાવસે ઉત્પન્ન હોતે હોં તો ઉનકે પરિણામ નિમિત્તભૂત અન્યદ્રવ્યોંકે
આકારકે હોને ચાહિએ
હૈં, ક્યોંકિ (દ્રવ્યકે) અપને સ્વભાવરૂપસે દ્રવ્યકે પરિણામકા ઉત્પાદ દેખનેમેં આતા હૈ
અપને (અર્થાત્ સર્વ દ્રવ્યોંકે) પરિણામોંકે ઉત્પાદક હૈં હી નહીં; સર્વ દ્રવ્ય હી, નિમિત્તભૂત
અન્યદ્રવ્યકે સ્વભાવકો સ્પર્શ ન કરતે હુએ, અપને સ્વભાવસે અપને પરિણામભાવરૂપસે ઉત્પન્ન
હોતે હૈં
Page 524 of 642
PDF/HTML Page 557 of 675
single page version
કતરદપિ પરેષાં દૂષણં નાસ્તિ તત્ર
ભવતુ વિદિતમસ્તં યાત્વબોધોઽસ્મિ બોધઃ
અન્યદ્રવ્ય ઉનકા નિમિત્તમાત્ર હૈ; ક્યોંકિ અન્ય દ્રવ્યકે અન્ય દ્રવ્ય ગુણપર્યાય ઉત્પન્ન નહીં
કરતા, યહ નિયમ હૈ
કોઈ ભી દોષ નહીં હૈ, [તત્ર સ્વયમ્ અપરાધી અયમ્ અબોધઃ સર્પતિ ] વહાઁ તો સ્વયં અપરાધી
યહ અજ્ઞાન હી ફૈ લતા હૈ;
ઉત્પન્ન કરનેવાલા માનકર ઉસ પર કોપ ન કરો
Page 525 of 642
PDF/HTML Page 558 of 675
single page version
દ્રવ્યમેવ કલયન્તિ યે તુ તે
શુદ્ધબોધવિધુરાન્ધબુદ્ધયઃ
ઐસે)
ઉસમેં આત્માકા કોઈ પુરુષાર્થ હી નહીં હૈ
પરિણમિત હોતા હૈ
પુરુષાર્થ હો તો વહ ઉનકે મિટાનેમેં ભી હો સકતા હૈ, કિન્તુ યદિ દૂસરેકે કરાયે હી રાગ-
દ્વેષ હોતા હો તો પર તો રાગ-દ્વેષ કરાયા હી કરે, તબ આત્મા ઉન્હેં કહાઁસે મિટા સકેગા?
ઇસલિયે રાગ-દ્વેષ અપને કિયે હોતે હૈં ઔર અપને મિટાયે મિટતે હૈં
જાતા
Page 526 of 642
PDF/HTML Page 559 of 675
single page version
Page 527 of 642
PDF/HTML Page 560 of 675
single page version
શિવ બુદ્ધિકો પાયા નહીં વહ પર ગ્રહણ કરના ચહે
અજ્ઞાની જીવ [અહં ભણિતઃ ] ‘મુઝસે કહા’ ઐસા માનકર [રુષ્યતિ તુષ્યતિ ચ ] રોષ ઔર સંતોષ
કરતા હૈ (અર્થાત્ ક્રોધ કરતા હૈ ઔર પ્રસન્ન હોતા હૈ)