Page 108 of 642
PDF/HTML Page 141 of 675
single page version
સત્યનુભૂતેર્ભિન્નત્વાત્
સત્યનુભૂતેર્ભિન્નત્વાત્
સત્યનુભૂતેર્ભિન્નત્વાત્
દ્રવ્યપરિણામમયત્વે સત્યનુભૂતેર્ભિન્નત્વાત્
હોનેસે (અપની) અનુભૂતિસે ભિન્ન હૈ
અનુભૂતિસે ભિન્ન હૈ
અનુભૂતિસે ભિન્ન હૈ
હૈં, ક્યોંકિ વહ પુદ્ગલદ્રવ્યકે પરિણામમય હોનેસે (અપની) અનુભૂતિસે ભિન્ન હૈ
હી જીવકે નહીં હૈં, ક્યોંકિ વહ પુદ્ગલદ્રવ્યકે પરિણામમય હોનેસે (અપની) અનુભૂતિસે ભિન્ન
હૈ
ક્યોંકિ વહ પુદ્ગલદ્રવ્યકે પરિણામમય હોનેસે (અપની) અનુભૂતિસે ભિન્ન હૈ
Page 109 of 642
PDF/HTML Page 142 of 675
single page version
પરિણામમયત્વે સત્યનુભૂતેર્ભિન્નત્વાત્
પુદ્ગલદ્રવ્યપરિણામમયત્વે સત્યનુભૂતેર્ભિન્નત્વાત્
રાયોપશમકક્ષપકસૂક્ષ્મસામ્પરાયોપશમકક્ષપકોપશાંતકષાયક્ષીણકષાયસયોગકેવલ્યયોગકેવલિ-
લક્ષણાનિ ગુણસ્થાનાનિ તાનિ સર્વાણ્યપિ ન સન્તિ જીવસ્ય, પુદ્ગલદ્રવ્યપરિણામમયત્વે
સત્યનુભૂતેર્ભિન્નત્વાત્
ભિન્ના ભાવાઃ સર્વ એવાસ્ય પુંસઃ
તેનૈવાન્તસ્તત્ત્વતઃ પશ્યતોઽમી
નો દૃષ્ટાઃ સ્યુર્દૃષ્ટમેકં પરં સ્યાત્
જિનકે લક્ષણ હૈં ઐસે જો જીવસ્થાન વે સર્વ હી જીવકે નહીં હૈં, ક્યોંકિ વહ પુદ્ગલદ્રવ્યકે
પરિણામમય હોનેસે (અપની) અનુભૂતિસે ભિન્ન હૈ
જો ગુણસ્થાન વે સર્વ હી જીવકે નહીં હૈં, ક્યોંકિ વહ પુદ્ગલદ્રવ્યકે પરિણામમય હોનેસે (અપની)
અનુભૂતિસે ભિન્ન હૈં
[ભિન્નાઃ ] ભિન્ન હૈં, [તેન એવ ] ઇસલિયે [અન્તઃતત્ત્વતઃ પશ્યતઃ ] અન્તર્દૃષ્ટિસે દેખનેવાલેકો [અમી
નો દૃષ્ટાઃ સ્યુઃ ] યહ સબ દિખાઈ નહીં દેતે, [એકં પરં દૃષ્ટં સ્યાત્ ] માત્ર એક સર્વોપરિ તત્ત્વ હી દિખાઈ
Page 110 of 642
PDF/HTML Page 143 of 675
single page version
પર કોઈ ભી યે ભાવ નહિં હૈં જીવકે નિશ્ચયવિષૈં
સૂત્રમેં કહે ગયે હૈં), [તુ ] કિન્તુ [નિશ્ચયનયસ્ય ] નિશ્ચયનયકે મતમેં [કેચિત્ ન ] ઉનમેંસે કોઈ
ભી જીવકે નહીં હૈં
Page 111 of 642
PDF/HTML Page 144 of 675
single page version
પરભાવં પરસ્ય સર્વમેવ પ્રતિષેધયતિ
અવલમ્બન લેકર પ્રવર્તમાન હોતા હુઆ, દૂસરેકે ભાવકો કિંચિત્માત્ર ભી દૂસરેકા નહીં કહતા, નિષેધ
કરતા હૈ
[તાનિ ] વે [તસ્ય તુ ન ભવન્તિ ] ઉસ જીવકે નહીં હૈં, [યસ્માત્ ] ક્યોંકિ જીવ [ઉપયોગગુણાધિકઃ ]
ઉનસે ઉપયોગગુણસે અધિક હૈ (
Page 112 of 642
PDF/HTML Page 145 of 675
single page version
સ્યાસ્યાત્મનઃ પુદ્ગલદ્રવ્યેણ સહ પરસ્પરાવગાહલક્ષણે સમ્બન્ધે સત્યપિ સ્વલક્ષણભૂતોપયોગ-
ગુણવ્યાપ્યતયા સર્વદ્રવ્યેભ્યોઽધિકત્વેન પ્રતીયમાનત્વાદગ્નેરુષ્ણગુણેનેવ સહ તાદાત્મ્યલક્ષણસમ્બન્ધા-
ભાવાત્ ન નિશ્ચયેન વર્ણાદિપુદ્ગલપરિણામાઃ સન્તિ
સમ્બન્ધ ન હોનેસે, નિશ્ચયસે જલ દૂધકા નહીં હૈ; ઇસપ્રકાર
સ્વલક્ષણભૂત ઉપયોગગુણકે દ્વારા વ્યાપ્ત હોનેસે આત્મા સર્વ દ્રવ્યોંસે અધિકપનેસે પ્રતીત હોતા હૈ;
ઇસલિયે, જૈસા અગ્નિકા ઉષ્ણતાકે સાથ તાદાત્મ્યસ્વરૂપ સમ્બન્ધ હૈ વૈસા વર્ણાદિકે સાથ આત્માકા
સમ્બન્ધ નહીં હૈ ઇસલિયે, નિશ્ચયસે વર્ણાદિક પુદ્ગલપરિણામ આત્માકે નહીં હૈં
જિનવર કહે વ્યવહારસે ‘યહ વર્ણ હૈ ઇસ જીવકા’
ભૂતાર્થદ્રષ્ટા પુરુષને વ્યવહારનયસે વર્ણયે
Page 113 of 642
PDF/HTML Page 146 of 675
single page version
તથા જીવે બન્ધપર્યાયેણાવસ્થિતંકર્મણો નોકર્મણો વા વર્ણમુત્પ્રેક્ષ્ય તાત્સ્થ્યાત્તદુપચારેણ જીવસ્યૈષ વર્ણ
ઇતિ વ્યવહારતોઽર્હદ્દેવાનાં પ્રજ્ઞાપનેઽપિ ન નિશ્ચયતો નિત્યમેવામૂર્તસ્વભાવસ્યોપયોગગુણાધિકસ્ય
જીવસ્ય કશ્ચિદપિ વર્ણોઽસ્તિ
વ્યવહારીજન [ભણન્તિ ] કહતે હૈં; કિન્તુ પરમાર્થસે વિચાર કિયા જાયે તો [કશ્ચિત્ પન્થા ] કોઈ
માર્ગ તો [ન ચ મુષ્યતે ] નહીં લુટતા, માર્ગમેં જાતા હુઆ મનુષ્ય હી લુટતા હૈ; [તથા ] ઇસપ્રકાર
[જીવે ] જીવમેં [કર્મણાં નોકર્મણાં ચ ] કર્મોંકા ઔર નોકર્મોંકા [વર્ણમ્ ] વર્ણ [દૃષ્ટવા ] દેખકર
‘[જીવસ્ય ] જીવકા [એષઃ વર્ણઃ ] યહ વર્ણ હૈ’ ઇસપ્રકાર [જિનૈઃ ] જિનેન્દ્રદેવને [વ્યવહારતઃ ]
વ્યવહારસે [ઉક્ત : ] કહા હૈ
[નિશ્ચયદ્રષ્ટારઃ ] નિશ્ચયકે દેખનેવાલે [વ્યપદિશન્તિ ] કહતે હૈં
હૈં, તથાપિ નિશ્ચયસે દેખા જાયે તો, જો આકાશકે અમુક ભાગસ્વરૂપ હૈ ઐસા કોઈ માર્ગ તો
નહીં લુટતા; ઇસીપ્રકાર ભગવાન અરહન્તદેવ, જીવમેં બન્ધપર્યાયસે સ્થિતિકો પ્રાપ્ત (રહા હુઆ)
કર્મ ઔર નોકર્મકા વર્ણ દેખકર, (કર્મ-નોકર્મકે) વર્ણકી (બન્ધપર્યાયસે) જીવમેં સ્થિતિ
હોનેસે ઉસકા ઉપચાર કરકે, ‘જીવકા યહ વર્ણ હૈ ઐસા વ્યવહારસે પ્રગટ કરતે હૈં, તથાપિ
નિશ્ચયસે, સદા હી જિસકા અમૂર્ત સ્વભાવ હૈ ઔર જો ઉપયોગગુણકે દ્વારા અન્યદ્રવ્યોંસે અધિક
Page 114 of 642
PDF/HTML Page 147 of 675
single page version
સંક્લેશસ્થાનવિશુદ્ધિસ્થાનસંયમલબ્ધિસ્થાનજીવસ્થાનગુણસ્થાનાન્યપિ વ્યવહારતોઽર્હદ્દેવાનાં પ્રજ્ઞાપનેઽપિ
નિશ્ચયતો નિત્યમેવામૂર્તસ્વભાવસ્યોપયોગગુણેનાધિકસ્ય જીવસ્ય સર્વાણ્યપિ ન સન્તિ, તાદાત્મ્ય-
લક્ષણસમ્બન્ધાભાવાત્
અનુભાગસ્થાન, યોગસ્થાન, બન્ધસ્થાન, ઉદયસ્થાન, માર્ગણાસ્થાન, સ્થિતિબન્ધસ્થાન, સંક્લેશસ્થાન,
વિશુદ્ધિસ્થાન, સંયમલબ્ધિસ્થાન, જીવસ્થાન ઔર ગુણસ્થાન
ઉપયોગ ગુણકે દ્વારા અન્યસે અધિક હૈ ઐસે જીવકે વે સબ નહીં હૈં, ક્યોંકિ ઇન વર્ણાદિ ભાવોંકે
ઔર જીવકે તાદાત્મ્યલક્ષણ સમ્બન્ધકા અભાવ હૈ
હૈ
દ્રવ્યકો ભિન્ન, પર્યાયોંસે અભેદરૂપ, ઉસકે અસાધારણ ગુણમાત્રકો પ્રધાન કરકે કહા જાતા હૈ
તબ પરસ્પર દ્રવ્યોંકા નિમિત્ત-નૈમિત્તિકભાવ તથા નિમિત્તસે હોનેવાલી પર્યાયેં
પરમાર્થકા ભી લોપ હો જાયેગા
Page 115 of 642
PDF/HTML Page 148 of 675
single page version
સંબંધઃ સ્યાત્; સંસારાવસ્થાયાં કથંચિદ્વર્ણાદ્યાત્મકત્વવ્યાપ્તસ્ય ભવતો વર્ણાદ્યાત્મકત્વવ્યાપ્તિ-
શૂન્યસ્યાભવતશ્ચાપિ મોક્ષાવસ્થાયાં સર્વથા વર્ણાદ્યાત્મકત્વવ્યાપ્તિશૂન્યસ્ય ભવતો વર્ણાદ્યાત્મ-
સંસારસે પરિમુક્તકે નહિં ભાવ કો વર્ણાદિકે
જીવોંકે [ખલુ ] નિશ્ચયસે [વર્ણાદયઃ કે ચિત્ ] વર્ણાદિક કોઈ ભી (ભાવ) [ન સન્તિ ] નહીં હૈ;
(ઇસલિયે તાદાત્મ્યસમ્બન્ધ નહીં હૈ)
ઉસકા ઉનકે સાથ તાદાત્મ્યલક્ષણ સમ્બન્ધ હોતા હૈ
તાદાત્મ્યસમ્બન્ધ હોતા હૈ
સમ્બન્ધ હૈ; ઔર યદ્યપિ સંસાર-અવસ્થામેં કથંચિત્ વર્ણાદિસ્વરૂપતાસે વ્યાપ્ત હોતા હૈ તથા
Page 116 of 642
PDF/HTML Page 149 of 675
single page version
વ્યાપ્તિસે રહિત હોતા હૈ ઔર વર્ણાદિસ્વરૂપતાસે વ્યાપ્ત નહીં હોતા ઐસે જીવકા વર્ણાદિભાવોંકે સાથ
કિસી ભી પ્રકારસે તાદાત્મ્યલક્ષણ સમ્બન્ધ નહીં હૈ
જીવકા વર્ણાદિભાવોંકે સાથ તાદાત્મ્યસમ્બન્ધ નહીં હૈ યહ બાત ન્યાયપ્રાપ્ત હૈ
તો જીવ ઔર અજીવમેં કુછ ભેદ તુઝ રહતા નહીં !
વર્ણાદિક સર્વ ભાવ [જીવઃ એવ હિ ] જીવ હી હૈં, [તુ ] તો [તે ] તુમ્હારે મતમેં [જીવસ્ય ચ
અજીવસ્ય ] જીવ ઔર અજીવકા [કશ્ચિત્ ] કોઈ [વિશેષઃ ] ભેદ [નાસ્તિ ] નહીં રહતા
Page 117 of 642
PDF/HTML Page 150 of 675
single page version
ભાવિતાવિર્ભાવતિરોભાવાભિસ્તાભિસ્તાભિર્વ્યક્તિભિર્જીવમનુગચ્છન્તો જીવસ્ય વર્ણાદિતાદાત્મ્યં પ્રથયન્તીતિ
યસ્યાભિનિવેશઃ તસ્ય શેષદ્રવ્યાસાધારણસ્ય વર્ણાદ્યાત્મકત્વસ્ય પુદ્ગલલક્ષણસ્ય જીવેન સ્વીકરણા-
જ્જીવપુદ્ગલયોરવિશેષપ્રસક્તૌ સત્યાં પુદ્ગલેભ્યો ભિન્નસ્ય જીવદ્રવ્યસ્યાભાવાદ્ભવત્યેવ જીવાભાવઃ
ઉન-ઉન વ્યક્તિયોંકે દ્વારા જીવકે સાથ હી સાથ રહતે હુએ, જીવકા વર્ણાદિકકે સાથ તાદાત્મ્ય
પ્રસિદ્ધ કરતે હૈં, વિસ્તારતે હૈં
પર, પુદ્ગલોંસે ભિન્ન ઐસા કોઈ જીવદ્રવ્ય ન રહનેસે, જીવકા અવશ્ય અભાવ હોતા હૈ
હી હો જાયે યહ મહાદોષ આતા હૈ
સંસારસ્થિત સબ જીવગણ પાયે તદા રૂપિત્વકો
અરુ મોક્ષપ્રાપ્ત હુઆ ભિ પુદ્ગલદ્રવ્ય જીવ બને અરે !
Page 118 of 642
PDF/HTML Page 151 of 675
single page version
જીવો ભવતિ, ન પુનરિતરઃ કતરોઽપિ
[તસ્માત્ ] તો ઇસ કારણસે [સંસારસ્થાઃ જીવાઃ ] સંસારમેં સ્થિત જીવ [રૂપિત્વમ્ આપન્નાઃ ]
રૂપિત્વકો પ્રાપ્ત હુયે; [એવં ] ઐસા હોને પર, [તથાલક્ષણેન ] વૈસા લક્ષણ (અર્થાત્ રૂપિત્વલક્ષણ)
તો પુદ્ગલદ્રવ્યકા હોનેસે, [મૂઢમતે ] હે મૂઢબુદ્ધિ ! [પુદ્ગલદ્રવ્યં ] પુદ્ગલદ્રવ્ય હી [જીવઃ ] જીવ
કહલાયા [ચ ] ઔર (માત્ર સંસાર-અવસ્થામેં હી નહીં કિન્તુ) [નિર્વાણમ્ ઉપગતઃ અપિ ] નિર્વાણ
પ્રાપ્ત હોને પર ભી [પુદ્ગલઃ ] પુદ્ગલ હી [જીવત્વં ] જીવત્વકો [પ્રાપ્તઃ ] પ્રાપ્ત હુઆ !
હોતા હૈ; ઔર રૂપિત્વ તો કિસી દ્રવ્યકા, શેષ દ્રવ્યોંસે અસાધારણ ઐસા લક્ષણ હૈ
ઐસા દ્રવ્ય સભી અવસ્થાઓંમેં હાનિ અથવા હ્રાસકો ન પ્રાપ્ત હોનેસે અનાદિ-અનન્ત હોતા હૈ
ભી), પુદ્ગલોંસે ભિન્ન ઐસા કોઈ જીવદ્રવ્ય ન રહનેસે, જીવકા અવશ્ય અભાવ હોતા હૈ
Page 119 of 642
PDF/HTML Page 152 of 675
single page version
પુદ્ગલદ્રવ્ય હી જીવદ્રવ્ય સિદ્ધ હુઆ, ઉસકે અતિરિક્ત કોઈ ચૈતન્યરૂપ જીવદ્રવ્ય નહીં રહા
કોઈ ચૈતન્યરૂપ જીવ નહીં રહા
પર્યાપ્ત-અનપર્યાપ્ત જીવ જુ નામકર્મકી પ્રકૃતિ હૈં
ઉસસે રચિત જીવસ્થાન જો હૈં, જીવ ક્યોં હિ કહાય વે ?
[જીવાઃ ] જીવ
Page 120 of 642
PDF/HTML Page 153 of 675
single page version
પર્યાપ્તાપર્યાપ્તાભિધાનાભિઃ પુદ્ગલમયીભિઃ નામકર્મપ્રકૃતિભિઃ ક્રિયમાણાનિ પુદ્ગલ એવ, ન તુ જીવઃ
જ્જીવસ્થાનૈરેવોક્તાનિ
તદેવ તત્સ્યાન્ન કથંચનાન્યત્
[કરણભૂતાભિઃ ] કરણસ્વરૂપ હોકર [નિર્વૃત્તાનિ ] રચિત [જીવસ્થાનાનિ ] જો જીવસ્થાન
(જીવસમાસ) હૈં વે [જીવઃ ] જીવ [કથં ] કૈસે [ભણ્યતે ] કહે જા સકતે હૈં ?
ત્રીન્દ્રિય, ચતુરિન્દ્રિય, પંચેન્દ્રિય, પર્યાપ્ત ઔર અપર્યાપ્ત નામક પુદ્ગલમયી નામકર્મકી પ્રકૃતિયોંસે
કિયે જાતે હોનેસે પુદ્ગલ હી હૈં, જીવ નહીં હૈં
આદિ તો મૂર્તિક ભાવ હૈં વે કર્મપ્રકૃતિયોંકે કાર્ય હૈં, ઇસલિયે કર્મપ્રકૃતિયાઁ પુદ્ગલમય હૈં ઐસા
અનુમાન હો સકતા હૈ
પર, ઇન સબકો ભી પુદ્ગલમય હી કથિત સમઝના ચાહિયે
હૈ; [ઇહ ] જૈસે જગતમેં [રુક્મેણ નિર્વૃત્તમ્ અસિકોશં ] સ્વર્ણનિર્મિત મ્યાનકો [રુક્મં પશ્યન્તિ ] લોગ
Page 121 of 642
PDF/HTML Page 154 of 675
single page version
પશ્યન્તિ રુક્મં ન કથંચનાસિમ્
નિર્માણમેકસ્ય હિ પુદ્ગલસ્ય
યતઃ સ વિજ્ઞાનઘનસ્તતોઽન્યઃ
[વિદન્તુ ] જાનો; [તતઃ ] ઇસલિયે [ઇદં ] યહ ભાવ [પુદ્ગલઃ એવ અસ્તુ ] પુદ્ગલ હી હોં, [ન
આત્મા ] આત્મા ન હોં; [યતઃ ] ક્યોંકિ [સઃ વિજ્ઞાનઘનઃ ] આત્મા તો વિજ્ઞાનઘન હૈ, જ્ઞાનકા પુંજ
હૈ, [તતઃ ] ઇસલિયે [અન્યઃ ] વહ ઇન વર્ણાદિક ભાવોંસે અન્ય હી હૈ
વ્યવહારસે કહી જીવસંજ્ઞા દેહકો શાસ્ત્રન મહીં
Page 122 of 642
PDF/HTML Page 155 of 675
single page version
ઇતિ તત્પ્રસિદ્ધયા કુમ્ભે ઘૃતકુમ્ભવ્યવહારઃ, તથાસ્યાજ્ઞાનિનો લોકસ્યાસંસારપ્રસિદ્ધાશુદ્ધજીવસ્ય
શુદ્ધજીવાનભિજ્ઞસ્ય પ્રબોધનાય યોઽયં વર્ણાદિમાન્ જીવઃ સ જ્ઞાનમયો, ન વર્ણાદિમય ઇતિ
તત્પ્રસિદ્ધયા જીવે વર્ણાદિમદ્વયવહારઃ
[સૂત્રે ] સૂત્રમેં [વ્યવહારતઃ ] વ્યવહારસે [ઉક્તાઃ ] કહી હૈં
મિટ્ટીમય હૈ, ઘીમય નહીં’’ ઇસપ્રકાર (સમઝાનેવાલેકે દ્વારા) ઘડેમેં ‘ઘીકા ઘડે’કા વ્યવહાર કિયા
જાતા હૈ, ક્યોંકિ ઉસ પુરુષકો ‘ઘીકા ઘડા’ હી પ્રસિદ્ધ (જ્ઞાત) હૈ; ઇસીપ્રકાર ઇસ અજ્ઞાની લોકકો
અનાદિ સંસારસે લેકર ‘અશુદ્ધ જીવ’ હી પ્રસિદ્ધ (જ્ઞાત) હૈ, વહ શુદ્ધ જીવકો નહીં જાનતા, ઉસે
સમઝાનેકે લિયે (
હૈ, ક્યોંકિ ઉસ અજ્ઞાની લોકકો ‘વર્ણાદિમાન્ જીવ’ હી પ્રસિદ્ધ (જ્ઞાત) હૈં
વર્ણાદિમય નહીં હૈ (-જ્ઞાનઘન હી હૈ)
Page 123 of 642
PDF/HTML Page 156 of 675
single page version
પુદ્ગલ એવ, ન તુ જીવઃ
ઇત્યાદિકે સાથ એકક્ષેત્રાવગાહરૂપ સમ્બન્ધવાલે જીવકો સૂત્રમેં વ્યવહારસે ‘પંચેન્દ્રિય જીવ, પર્યાપ્ત
જીવ, બાદર જીવ, દેવ જીવ, મનુષ્ય જીવ’ ઇત્યાદિ કહા ગયા હૈ તથાપિ નિશ્ચયસે જીવ ઉસ-સ્વરૂપ
નહીં હૈ; વર્ણ, પર્યાપ્તિ, ઇન્દ્રિયાઁ ઇત્યાદિ પુદ્ગલસ્વરૂપ હૈં, જીવ જ્ઞાનસ્વરૂપ હૈ
વે ક્યોં બને આત્મા, નિરન્તર જો અચેતન જિન કહે ?
હૈ; [તાનિ ] વે [જીવાઃ ] જીવ [કથં ] કૈસે [ભવન્તિ ] હો સકતે હૈં [યાનિ ] કિ જો [નિત્યં ]
સદા [અચેતનાનિ ] અચેતન [ઉક્તાનિ ] કહે ગયે હૈં ?
હોનેવાલે જો જૌ, વે જૌ હી હોતે હૈં ઇસી ન્યાયસે, વે પુદ્ગલ હી હૈં
ભિન્નપનેસે વે ગુણસ્થાન ભેદજ્ઞાનિયોંકે દ્વારા સ્વયં ઉપલભ્યમાન હૈં, ઇસલિયે ભી ઉનકા સદા હી
અચેતનત્વ સિદ્ધ હોતા હૈ
Page 124 of 642
PDF/HTML Page 157 of 675
single page version
કર્મપૂર્વકત્વે સતિ, નિત્યમચેતનત્વાત્, પુદ્ગલ એવ, ન તુ જીવ ઇતિ સ્વયમાયાતમ્
વિશુદ્ધિસ્થાન ઔર સંયમલબ્ધિસ્થાન ભી પુદ્ગલકર્મપૂર્વક હોતે હોનેસે, સદા હી અચેતન હોનેસે,
પુદ્ગલ હી હૈં
Page 125 of 642
PDF/HTML Page 158 of 675
single page version
નામૂર્તત્વમુપાસ્ય પશ્યતિ જગજ્જીવસ્ય તત્ત્વં તતઃ
વ્યક્તં વ્યંજિતજીવતત્ત્વમચલં ચૈતન્યમાલમ્બ્યતામ્
અમૂર્તત્વકા આશ્રય લેકર ભી (અર્થાત્ અમૂર્તત્વકો જીવકા લક્ષણ માનકર ભી) [જીવસ્ય તત્ત્વં ]
જીવકે યથાર્થ સ્વરૂપકો [જગત્ ન પશ્યતિ ] જગત્ નહીં દેખ સકતા;
અતિવ્યાપ્તિ દૂષણોંસે રહિત [ચૈતન્યમ્ ] ચેતનત્વકો જીવકા લક્ષણ કહા હૈ [સમુચિતં ] વહ યોગ્ય
હૈ
માનને પર ભી અવ્યાપ્તિ નામક દોષ આતા હૈ, ક્યોંકિ સિદ્ધ જીવોંમેં વે ભાવ વ્યવહારસે ભી વ્યાપ્ત
નહીં હોતે
Page 126 of 642
PDF/HTML Page 159 of 675
single page version
જ્ઞાની જનોઽનુભવતિ સ્વયમુલ્લસન્તમ્
મોહસ્તુ તત્કથમહો બત નાનટીતિ
વર્ણાદિમાન્નટતિ પુદ્ગલ એવ નાન્યઃ
ચૈતન્યધાતુમયમૂર્તિરય ચ જીવઃ
આશ્રય ગ્રહણ કરનેસે જીવકે યથાર્થ સ્વરૂપકા ગ્રહણ હો સકતા હૈ
(-સ્વતન્ત્રપને, જીવસે ભિન્નપને) વિલસિત હુઆ
અયં મોહઃ તુ ] અમર્યાદરૂપસે ફૈ લા હુઆ યહ મોહ (અર્થાત્ સ્વ-પરકે એકત્વકી ભ્રાન્તિ) [કથમ્
નાનટીતિ ] ક્યોં નાચતા હૈ
Page 127 of 642
PDF/HTML Page 160 of 675
single page version
જીવાજીવૌ સ્ફુ ટવિઘટનં નૈવ યાવત્પ્રયાતઃ
જ્ઞાતૃદ્રવ્યં સ્વયમતિરસાત્તાવદુચ્ચૈશ્ચકાશે
હૈ, [ન અન્યઃ ] અન્ય કોઈ નહીં; (અભેદ જ્ઞાનમેં પુદ્ગલ હી અનેક પ્રકારકા દિખાઈ દેતા હૈ, જીવ
તો અનેક પ્રકારકા નહીં હૈ;) [ચ ] ઔર [અયં જીવઃ ] યહ જીવ તો [રાગાદિ-પુદ્ગલ-વિકાર-
વિરુદ્ધ-શુદ્ધ-ચૈતન્યધાતુમય-મૂર્તિઃ ] રાગાદિક પુદ્ગલ-વિકારોંસે વિલક્ષણ, શુદ્ધ ચૈતન્યધાતુમય
મૂર્તિ હૈ
દોનાેં [સ્ફુ ટ-વિઘટનં ન એવ પ્રયાતઃ ] પ્રગટરૂપસે અલગ નહીં હુએ, [તાવત્ ] વહાઁ તો [જ્ઞાતૃદ્રવ્ય ]
જ્ઞાતાદ્રવ્ય, [પ્રસભ-વિકસત્-વ્યક્ત -ચિન્માત્રશક્ત્યા ] અત્યન્ત વિકાસરૂપ હોતી હુઈ અપની પ્રગટ
ચિન્માત્રશક્તિસે [વિશ્વં વ્યાપ્ય ] વિશ્વકો વ્યાપ્ત કરકે, [સ્વયમ્ ] અપને આપ હી [અતિરસાત્ ]
અતિ વેગસે [ઉચ્ચૈઃ ] ઉગ્રતયા અર્થાત્ આત્યન્તિકરૂપસે [ચકાશે ] પ્રકાશિત હો ઉઠા
જાનનેકા ઉસકા સ્વભાવ હૈ; ઇસલિયે યહ કહા કિ વહ વિશ્વકો જાનતા હૈ