Page 348 of 642
PDF/HTML Page 381 of 675
single page version
yathA kashchitpuruShaH phalArtha.n rAjAna.n sevate tataH sa rAjA tasya phala.n dadAti, tathA jIvaH phalArtha.n karma sevate tatastatkarma tasya phala.n dadAti . yathA cha sa ev puruSh phalArtha.n rAjAna.n na sevate tataH sa rAjA tasya phala.n na dadAti, tathA samyagdraShTiH phalArtha.n karma na sevate tatastatkarma tasya phala.n na dadAtIti tAtparyam . rAjA api ] vah rAjA bhI use [sukhotpAdakAn ] sukh utpanna ka ranevAle [vividhAn ] anek prakArake [bhogAn ] bhog [dadAti ] detA hai, [evam ev ] isIprakAr [jIvapuruShaH ] jIvapuruSh [sukhanimittam ] sukhake lie [karmarajaH ] ka rmarajakI [sevate ] sevA karatA hai [tad ] to [tat karma api ] vah ka rma bhI use [sukhotpAdakAn ] sukh utpanna ka ranevAle [vividhAn ] anek prakArake [bhogAn ] bhog [dadAti ] detA hai
[punaH ] aur [yathA ] jaise [saH ev puruShaH ] vahI puruSh [vR^ittinimitta.n ] AjIvikAke liye [rAjAnam ] rAjAkI [na sevate ] sevA nahI.n karatA [tad ] to [saH rAjA api ] vah rAjA bhI usee [sukhotpAdakAn ] sukh utpanna ka ranevAle [vividhAn ] anek prakArake [bhogAn ] bhog [na dadAti ] nahI.n detA, [evam ev ] isIprakAr [samyagdR^i+ShTiH ] samyagdR^iShTi [viShayArtha.n ] viShayake liye [karmarajaH ] ka rmarajakI [na sevate ] sevA nahI.n karatA, [tad ] isaliye [tat karma ] vah ka rma bhI use [sukhotpAdakAn ] sukh utpanna ka ranevAle [vividhAn ] anek prakArake [bhogAn ] bhog [na dadAti ] nahI.n detA
TIkA : — jaise koI puruSh phalake liye rAjAkI sevA karatA hai to vah rAjA use phal detA hai, isIprakAr jIv phalake liye karmakI sevA karatA hai to vah karma use phal detA hai . aur jaise vahI puruSh phalake liye rAjAkI sevA nahI.n karatA, to vah rAjA use phal nahI.n detA, isI prakAr samyagdR^iShTi phalake liye karmakI sevA nahI.n karatA, isaliye vah karma use phal nahI.n detA . yah tAtparya hai .
bhAvArtha : — yahA.N ek Ashay to isaprakAr hai : — aj~nAnI viShayasukhake liye arthAt ra.njit pariNAmake lie udayagat karmakI sevA karatA hai, isaliye vah karma use (vartamAname.n) ra.njit pariNAm detA hai . j~nAnI viShayasukhake lie arthAt ra.njit pariNAmake lie udayAgat karmakI sevA nahI.n karatA, isalie vah karma use ra.njit pariNAm utpan nahI.n karatA .
Page 349 of 642
PDF/HTML Page 382 of 675
single page version
ki.ntvasyApi kuto.api ki.nchidapi tatkarmAvashenApatet .
j~nAnI ki.n kurute.ath ki.n na kurute karmeti jAnAti kaH ..153..
dUsarA Ashay isaprakAr hai : — aj~nAnI sukh ( – rAgAdipariNAm) utpanna karanevAle AgAmI bhogo.nkI abhilAShAse vrat, tap, ityAdi shubh karma karatA hai, isaliye vah karma use rAgAdipariNAm utpanna karanevAle AgAmI bhogo.nko detA hai . j~nAnIke sambandhame.n isase viparIt samajhanA chAhie . isaprakAr aj~nAnI phalakI vA.NChAse karma karatA hai, isalie vah phalako pAtA hai aur j~nAnI phalakI vA.NChA binA hI karma karatA hai, isalie vah phalako prApta nahI.n karatA ..224 se 227..
ab, ‘‘jise phalakI vA.NChA nahI.n hai vah karma kyo.n kare ?’’ is Asha.nkAko dUr karaneke lie kAvya kahate hai.n : —
shlokArtha : — [yen phala.n tyakta.n saH karma kurute iti vaya.n na pratImaH ] jisane ka rmakA phal Cho.D.h.h diyA hai vah ka rma ka ratA hai aisI pratIti to ham nahI.n ka ra sak te . [kintu ] kintu vahA.N itanA visheSh hai ki — [asya api kutaH api ki.nchit api tat karma avashen Apatet ] use (j~nAnIko) bhI kisI kAraNase koI aisA ka rma avashatAsee ( – usake vash binA) A pa.DtA hai . [tasmin Apatite tu ] usake A pa.Dne par bhI, [akampa-param-j~nAnasvabhAve sthitaH j~nAnI ] jo aka.n pa paramaj~nAnasvabhAvame.n sthit hai aisA j~nAnI [karma ] ka rma [ki.n kurute ath ki.n na kurute ] ka ratA hai yA nahI.n [iti kaH jAnAti ] yah kaun jAnatA hai ?
bhAvArtha : — j~nAnIke paravashatAse karma A pa.DtA hai to bhI vah j~nAnase chalAyamAn nahI.n hotA . isaliye j~nAnase achalAyamAn vah j~nAnI karma karatA hai yA nahI.n yah kaun jAnatA hai ? j~nAnIkI bAt j~nAnI hI jAnatA hai . j~nAnIke pariNAmo.nko jAnanekI sAmarthya aj~nAnIkI nahI.n hai .
avirat samyagdR^iShTise lekar U parake sabhI j~nAnI hI samajhanA chAhie . uname.nse, avirat samyagdR^iShTi, deshavirat samyagdR^iShTi aur AhAravihAr karanevAle muniyo.nke bAhyakriyAkarma hote hai.n, tathApi j~nAnasvabhAvase achalit honeke kAraN nishchayase ve, bAhyakriyAkarmake kartA nahI.n hai.n, j~nAnake hI kartA hai.n . antara~N.hga mithyAtvake abhAvase tathA yathAsambhav kaShAyake abhAvase unake pariNAm ujjval hai.n . us ujjvalatAko j~nAnI hI jAnate hai.n, mithyAdR^iShTi us ujjvalatAko nahI.n jAnate .
Page 350 of 642
PDF/HTML Page 383 of 675
single page version
jAnantaH svamavadhyabodhavapuSha.n bodhAchchyavante na hi ..154..
kyA jAne ? .153.
shlokArtha : — [yat bhay-chalat-trailokya-mukta-adhvani vajre patati api ] jisake bhayase chalAyamAn hote huve — khalabalAte huve — tIno.n lok apanee mArgako Cho.D.h.h dete hai.n aisA vajrapAt hone par bhI, [amI ] ye samyagdR^iShTi jIv, [nisarga-nirbhayatayA ] svabhAvataH nirbhay honesee, [sarvAm ev sha.nkA.n vihAy ] samasta sha.nkAko Cho.Dkar, [svaya.n svam avadhya-bodh-vapuSha.n jAnantaH ] svaya.n apaneko (AtmAko) jisakA j~nAnarUp sharIr avadhya hai aisA jAnate hue, [bodhAt chyavante na hi ] j~nAnase chyut nahI.n hote . [ida.n para.n sAhasam samyagdR^iShTayaH ev ka rtu.n kShamante ] aisA param sAhas ka raneke liye mAtra samyagdR^iShTi hI samartha hai.n .
bhAvArtha : — samyagdR^iShTi jIv niHsha.nkitaguNayukta hote hai.n, isaliye chAhe jaise shubhAshubh karmodayake samay bhI ve j~nAnarUp hI pariNamit hote hai.n . jisake bhayase tIno.n lokake jIv kA.Np uThate hai.n — chalAyamAn ho uThate hai.n aur apanA mArga Cho.D.h.h dete hai.n aisA vajrapAt hone par bhI samyagdR^iShTi jIv apane svarUpako j~nAnasharIrI mAnatA huA j~nAnase chalAyamAn nahI.n hotA . use aisI sha.nkA nahI.n hotI ki is vajrapAtase merA nAsh ho jAyegA; yadi paryAyakA vinAsh ho to ThIk hI hai, kyo.nki usakA to vinashvar svabhAv hI hai .154.
Page 351 of 642
PDF/HTML Page 384 of 675
single page version
yen nityamev samyagdraShTayaH sakalakarmaphalanirabhilAShAH santo.atyantakarmanirapekShatayA vartante, ten nUnamete atyantanishsha.nk dAruNAdhyavasAyAH santo.atyantanirbhayAH sambhAvyante .
shchilloka.n svayamev kevalamaya.n yallokayatyekakaH .
nishsha.nk : satata.n svaya.n sa sahaja.n j~nAna.n sadA vindati ..155..
gAthArtha : — [samyagdR^iShTayaH jIvAH ] samyagdR^iShTi jIv [nishsha.nkAH bhavanti ] niHsha.nk hote hai.n, [ten ] isaliye [nirbhayAH ] nirbhay hote hai.n; [tu ] aur [yasmAt ] kyo.nki [saptabhayavipramuktAH ] ve sapta bhayo.nse rahit hote hai.n, [tasmAt ] isaliye [niHsha.nkAH ] niHsha.nk hote hai.n ( – aDol hote hai.n) .
TIkA : — kyo.nki samyagdR^iShTi jIv sadA hI sarva karmo.nke phalake prati nirabhilASh hote hai.n, isaliye ve karmake prati atyanta nirapekShatayA vartate hai.n, isaliye vAstavame.n ve atya.nt niHsha.nk dAruN (sudR^i.Dh.h.h) nishchayavAle honese atyanta nirbhay hai.n aisI sambhAvanA kI jAtI hai (arthAt aisA yogyatayA mAnA jAtA hai ) ..228..
ab sAt bhayo.nke kalasharUp kAvya kahe jAte hai.n, usame.nse pahale ihalok aur paralokake bhayo.nkA ek kAvya kahate hai.n : —
shlokArtha : — [eShaH ] yah chitsvarUp lok hI [viviktAtmanaH ] bhinna AtmAkA (parase bhinnarUp pariNamit honevAle AtmAkA) [shAshvataH ek : sak la-vyakta : lok : ] shAshvat, ek aur sak lavyakta ( – sarva kAlame.n pragaT) lok hai; [yat ] kyo.nki [ke valam chit-loka.n ] mAtra chitsvarUp lok ko [aya.n svayamev ek ka : lok yati ] yah j~nAnI AtmA svayamev ekAkI dekhatA hai — anubhav karatA hai . yah chitsvarUp lok hI terA hai, [tad-aparaH ] usase bhinna dUsarA koI lok — [aya.n lok : aparaH ] yah lok yA paralok — [tav na ] terA nahI.n hai aisA j~nAnI vichAr karatA hai, jAnatA hai, [tasya tad-bhIH ku taH asti ] isaliye j~nAnIko is lokakA tathA paralok kA bhay ka hA.Nse ho ? [saH svaya.n satata.n nishsha.nk : sahaja.n j~nAna.n sadA
Page 352 of 642
PDF/HTML Page 385 of 675
single page version
nirbhedoditavedyavedakabalAdeka.n sadAnAkulaiH .
nishsha.nk : satata.n svaya.n sa sahaja.n j~nAna.n sadA vindati ..156..
anubhav karatA hai .
bhAvArtha : — ‘is bhavame.n jIvan paryanta anukUl sAmagrI rahegI yA nahI.n ?’ aisI chintA rahanA ihalokakA bhay hai . ‘parabhavame.n merA kyA hogA ?’ aisI chintAkA rahanA paralokakA bhay hai . j~nAnI jAnatA hai ki — yah chaitanya hI merA ek, nitya lok hai jo ki sadAkAl pragaT hai . isake atirikta dUsarA koI lok merA nahI.n hai . yah merA chaitanyasvarUp lok kisIke bigA.De nahI.n biga.DtA . aisA jAnanevAle j~nAnIke is lokakA athavA paralokakA bhay kahA.Nse ho ? kabhI nahI.n ho sakatA . vah to apaneko svAbhAvik j~nAnarUp hI anubhav karatA hai .155.
shlokArtha : — [nirbhed-udit-vedya-vedak -balAt ] abhedasvarUp vartanevAle vedya -vedak ke balase (vedya aur vedak abhed hI hote hai.n aisI vastusthitike balase) [yad eka.n achala.n j~nAna.n svaya.n anAku laiH sadA vedyate ] ek achal j~nAn hI svaya.n nirAku la puruSho.nke dvArA ( – j~nAnayo.nke dvArA) sadA vedaname.n AtA hai, [eShA ekA ev hi vedanA ] yah ek hI vedanA (j~nAnavedan) j~nAnIyo.nke hai . (AtmA vedak hai aur j~nAn vedya hai .) [j~nAninaH anyA Agat-vedanA ev hi na ev bhavet ] j~nAnIke dUsarI koI Agat ( – pudgalase utpanna) vedanA hotI hI nahI.n, [tad-bhIH ku taH ] isalie use vedanAkA bhay ka hA.Nse ho sakatA hai ? [saH svaya.n satata.n nishsha.nk : sahaja.n j~nAna.n sadA vindati ] vah to svaya.n nirantar niHsha~N.hka vartatA huA sahaj j~nAnakA sadA anubhav karatA hai .
bhAvArtha : — sukh-duHkhako bhoganA vedanA hai . j~nAnIke apane ek j~nAnamAtra svarUpakA hI upabhog hai . vah pudgalase honevAlI vedanAko vedanA hI nahI.n samajhatA . isalie j~nAnIke vedanAbhay nahI.n hai . vah to sadA nirbhay vartatA huA j~nAnakA anubhav karatA hai .156.
Page 353 of 642
PDF/HTML Page 386 of 675
single page version
rj~nAna.n satsvayamev tatkil tatastrAta.n kimasyAparaiH .
nishsha.nk : satata.n svaya.n sa sahaja.n j~nAna.n sadA vindati ..157..
chChakta : ko.api paraH praveShTumakR^ita.n j~nAna.n svarUpa.n cha nuH .
nishsha.nk : satata.n svaya.n sa sahaja.n j~nAna.n sadA vindati ..158..
shlokArtha : — [yat sat tat nAsha.n na upaiti iti vastusthitiH niyata.n vyaktA ] jo sat hai vah naShTa nahI.n hotA aisI vastusthiti niyamarUpase pragaT hai . [tat j~nAna.n kil svayamev sat ] yah j~nAn bhI svayamev sat (satsvarUp vastu) hai (isaliye nAshako prApta nahI.n hotA), [tataH aparaiH asya trAta.n ki.n ] isaliye parake dvArA usakA rakShaN kaisA ? [ataH asya ki.nchan atrANa.n na bhavet ] isaprakAr (j~nAn nijase hI rakShit hai, isaliye) usakA ki~nchitmAtra bhI arakShaN nahI.n ho sakatA [j~nAninaH tad-bhI kutaH ] isaliye (aisA jAnanevAle) j~nAnIko arakShAkA bhay ka hA.Nse ho sakatA ? [saH svaya.n satata.n nishsha.nkaH sahaja.n j~nAna.n sadA vindati ] vah to svaya.n nirantar niHsha.nk vartatA huA sahaj j~nAnakA sadA anubhav karatA hai
bhAvArtha : — sattAsvarUp vastukA kabhI nAsh nahI.n hotA . j~nAn bhI svaya.n sattAsvarUp vastu hai; isalie vah aisA nahI.n hai ki jisakI dUsaro.nke dvArA rakShA kI jAye to rahe, anyathA naShTa ho jAye . j~nAnI aisA jAnatA hai, isaliye use arakShAkA bhay nahI.n hotA; vah to niHsha.nk vartatA huA svaya.n apane svAbhAvik j~nAnakA sadA anubhav karatA hai .157.
shlokArtha : — [kil sva.n rUpa.n vastunaH paramA guptiH asti ] vAstavame.n vastukA sva-rUp hI (nij rUp hI) vastukI param ‘gupti’ hai, [yat svarUpe kaH api paraH praveShTum na shakta : ] kyo.nki svarUpame.n koI dUsarA pravesh nahI.n kar sakatA; [cha ] aur [akR^ita.n j~nAna.n nuH svarUpa.n ] akR^i ta j~nAn ( – jo kisIke dvArA nahI.n kiyA gayA hai aisA svAbhAvik j~nAn – ) puruShakA arthAt AtmAkA svarUp hai; (isaliye j~nAn AtmAkI param gupti hai .) [ataH asya na kAchan aguptiH bhavet ]
Page 354 of 642
PDF/HTML Page 387 of 675
single page version
j~nAna.n tatsvayamev shAshvatatayA nochChidyate jAtuchit .
nishsha.nk satata.n svaya.n sa sahaja.n j~nAna.n sadA vindati ..159..
bhay ka hA.Nse ho sakatA hai ? [saH svaya.n satata.n nishsha.nkaH sahaja.n j~nAna.n sadA vindati ] vah to svaya.n
nirantar niHsha.nk vartatA huA sahaj j~nAnakA sadA anubhav karatA hai .
bhAvArtha : — ‘gupti’ arthAt jisame.n koI chor ityAdi pravesh na kar sake aisA kilA, bho.nyarA (talaghar) ityAdi; usame.n prANI nirbhayatAse nivAs kar sakatA hai . aisA gupta pradesh na ho aur khulA sthAn ho to usame.n rahanevAle prANIko aguptatAke kAraN bhay rahatA hai . j~nAnI jAnatA hai ki — vastuke nij svarUpame.n koI dUsarA pravesh nahI.n kar sakatA, isaliye vastukA svarUp hI vastukI param gupti arthAt abhedya kilA hai . puruShakA arthAt AtmAkA svarUp j~nAn hai; us j~nAnasvarUpame.n rahA huA AtmA gupta hai, kyo.nki j~nAnasvarUpame.n dUsarA koI pravesh nahI.n kar sakatA . aisA jAnanevAle j~nAnIko aguptatAkA bhay kahA.Nse ho sakatA hai ? vah to niHsha.nk vartatA huA apane svAbhAvik j~nAnasvarUpakA nirantar anubhav karatA hai .158.
shlokArtha : — [prANochChedam maraNa.n udAharanti ] prANo.nke nAshako (log) maraN ka hate hai.n . [asya AtmanaH prANAH kil j~nAna.n ] nishchayase AtmAke prAN to j~nAn hai . [tat svayamev shAshvatatayA jAtuchit na uchChidyate ] vah (j~nAn) svayamev shAshvat honese usakA ka dApi nAsh nahI.n hotA; [ataH tasya maraNa.n ki.nchan na bhavet ] isaliye AtmAkA maraN ki~nchitmAtra bhI nahI.n hotA . [j~nAninaH tad- bhIH kutaH ] ataH (aisA jAnanevAle) j~nAnIko maraNakA bhay ka hA.Nse ho sakatA hai ? [saH svaya.n satata.n nishsha.nk : sahaja.n j~nAna.n sadA vindati ] vah to svaya.n nirantar niHsha.nk vartatA huA sahaj j~nAnakA sadA anubhav karatA hai .
bhAvArtha : — indriyAdi prANo.nke nAsh honeko log maraN kahate hai.n . kintu paramArthataH AtmAke indriyAdik prAN nahI.n hai.n, usake to j~nAn prAN hai.n . j~nAn avinAshI hai — usakA nAsh nahI.n hotA; ataH AtmAko maraN nahI.n hai . j~nAnI aisA jAnatA hai, isaliye use maraNakA bhay nahI.n hai; vah to niHsha.nk vartatA huA apane j~nAnasvarUpakA nirantar anubhav karatA hai .159.
Page 355 of 642
PDF/HTML Page 388 of 675
single page version
yAvattAvadida.n sadaiv hi bhavennAtra dvitIyodayaH .
nishsha.nk : satata.n svaya.n sa sahaja.n j~nAna.n sadA vindati ..160..
shlokArtha : — [etat svataH siddha.n j~nAnam kil eka.n ] yah svataHsiddha j~nAn ek hai, [anAdi ] anAdi hai, [anantam ] ananta hai, [achala.n ] achal hai . [ida.n yAvat tAvat sadA ev hi bhavet ] vah jab tak hai tab tak sadA hI vahI hai, [atra dvitIyodayaH na ] usame.n dUsarekA uday nahI.n hai . [tat ] isaliye [atra Akasmikam ki.nchan na bhavet ] is j~nAname.n Ak smik kuCh bhI nahI.n hotA . [j~nAninaH tad-bhIH kutaH ] aisA jAnanevAle j~nAnIko ak smAtkA bhay ka hA.Nse ho sakatA hai ? [saH svaya.n satata.n nishsha.nkaH sahaja.n j~nAna.n sadA vindati ] vah to svaya.n nirantar niHsha.nk vartatA huA sahaj j~nAnakA sadA anubhav karatA hai .
bhAvArtha : — ‘yadi kuCh anirdhArit aniShTa ekAek utpanna hogA to ?’ aisA bhay rahanA Akasmikabhay hai . j~nAnI jAnatA hai ki — AtmAkA j~nAn svataHsiddha, anAdi, ana.nt, achal, ek hai . usame.n dUsarA kuCh utpanna nahI.n ho sakatA; isaliye usame.n kuCh bhI anirdhArit kahA.Nse hogA arthAt akasmAt kahA.Nse hogA ? aisA jAnanevAle j~nAnIko Akasmik bhay nahI.n hotA, vah to niHsha.nk vartatA huA apane j~nAnabhAvakA nirantar anubhav karatA hai .
hotA hai tathA usake nimittase unake bhay hotA huA bhI dekhA jAtA hai; tab phi ra j~nAnI nirbhay kaise hai ?
samAdhAn : — bhayaprakR^itike udayake nimittase j~nAnIko bhay utpanna hotA hai . aur antarAyake prabal udayase nirbal honeke kAraN us bhayakI vedanAko sahan na kar sakanese j~nAnI us bhayakA ilAj bhI karatA hai . parantu use aisA bhay nahI.n hotA ki jisase jIv svarUpake j~nAnashraddhAnase chyut ho jAye . aur jo bhay utpanna hotA hai vah mohakarmakI bhay nAmak prakR^itikA doSh hai; j~nAnI svaya.n usakA svAmI hokar kartA nahI.n hotA, j~nAtA hI rahatA hai . isaliye j~nAnIke bhay nahI.n hai .160.
Page 356 of 642
PDF/HTML Page 389 of 675
single page version
samyagdR^iShTeryadih sakala.n ghnanti lakShmANi karma .
pUrvopAtta.n tadanubhavato nishchita.n nirjarraiv ..161..
jo chattAri vi pAe Chi.ndadi te kammaba.ndhamohakare . so Nissa.nko chedA sammAdiTThI muNedavvo ..229..
ab AgekI (samyagdR^iShTike niHsha.nkit Adi chihno.n sambandhI) gAthAo.nkA sUchak kAvya kahate hai.n : —
shlokArtha : — [Ta.nkotkIrNa-svaras-nichit-j~nAn-sarvasva-bhAjaH samyagdR^iShTeH ] Ta.nkotkIrNa nijarasase paripUrNa j~nAnake sarvasvako bhoganevAle samyagdR^iShTike [yad ih lakShmANi ] jo niHsha.nki ta Adi chihna hai.n ve [sakala.n karma ] samasta ka rmo.nko [ghnanti ] naShTa karate hai.n; [tat ] isaliye, [asmin ] ka rmakA uday vartatA hone par bhI, [tasya ] samyagdR^iShTiko [punaH ] punaH [karmaNaH bandhaH ] ka rmakA bandha [manAk api ] ki~nchitmAtra bhI [nAsti ] nahI.n hotA, [pUrvopAtta.n ] para.ntu jo ka rma pahale bandhA thA [tad-anubhavataH ] usake udayako bhogane par usako [nishchita.n ] niyamase [nirjarA ev ] us ka rmakI nirjarA hI hotI hai
bhAvArtha : — samyagdR^iShTi pahale bandhI huI bhay Adi prakR^itiyo.nke udayako bhogatA hai tathApi 1niHsha.nkit Adi guNo.nke vidyamAn honese +2sha.nkAdikR^it (sha.nkAdike nimittase honevAlA) bandha nahI.n hotA, kintu pUrvakarmakI nirjarA hI hotI hai .161.
ab is kathanako gAthAo.n dvArA kahate hai.n, usame.nse pahale niHsha.nkit a.ngakI (athavA niHsha.nkit guNakI – chihnakI ) gAthA isaprakAr hai : —
Page 357 of 642
PDF/HTML Page 390 of 675
single page version
yato hi samyagdraShTiH Ta.nkotkIrNaikaj~nAyakabhAvamayatven karmabandhasha.nkAkaramithyAtvAdi- bhAvAbhAvAnnishsha.nk :, tato.asya sha.nkAkR^ito nAsti bandhaH, kintu nirjarraiv .
gAthArtha : — [yaH chetayitA ] jo 1chetayitA, [karmabandhamohakarAn ] ka rmaba.ndh sambandhI moh ka ranevAle (arthAt jIv nishchayataH ka rmake dvArA ba.NdhA huA hai aisA bhram ka ranevAle) [tAn chaturaH api pAdAn ] mithyAtvAdi bhAvarUp chAro.n pAdo.nko [Chinatti ] ChedatA hai, [saH ] usako [nishsha.nk : ] niHsha.nk [samyagdR^iShTiH ] samyagdR^iShTi [j~nAtavyaH ] jAnanA chAhiye .
TIkA : — kyo.nki samyagdR^iShTi, Ta.nkotkIrNa ek j~nAyakabhAvamayatAke kAraN karmabandha sambandhI sha.nkA karanevAle (arthAt jIv nishchayataH karmase ba.NdhA huA hai aisA sandeh athavA bhay karanevAle) mithyAtvAdi bhAvo.nkA (usako) abhAv honese, niHsha.nk hai isaliye use sha.nkAkR^it bandha nahI.n, kintu nirjarA hI hai .
bhAvArtha : — samyagdR^iShTiko jis karmakA uday AtA hai usakA vah, svAmitvake abhAvake kAraN, kartA nahI.n hotA . isaliye bhayaprakR^itikA uday Ane par bhI samyagdR^iShTi jIv niHsha.nk rahatA hai, svarUpase chyut nahI.n hotA . aisA honese use sha.nkAkR^it bandha nahI.n hotA, karma ras dekar khir jAte hai.n ..229..
gAthArtha : — [yaH chetayitA ] jo chetayitA [karmaphaleShu ] ka rmo.nke phalo.nke prati [tathA ] 1 chetayitA=chetanevAlA; jAnane – dekhanevAlA; AtmA .
Page 358 of 642
PDF/HTML Page 391 of 675
single page version
yato hi samyagdR^iShTiH Ta.nkotkIrNaikaj~nAyakabhAvamayatven sarveShvapi karmaphaleShu sarveShu vastudharmeShu cha kA.nkShAbhAvAnniShkA.nkShaH, tato.asya kA.nkShAkR^ito nAsti bandhaH, kintu nirjarraiv .
yato hi samyagdR^iShTiH Ta.nkotkIrNaikaj~nAyakabhAvamayatven sarveShvapi vastudharmeShu jugupsA- tathA [sarvadharmeShu ] sarva dharmo.nke prati [kA.nkShA.n ] kA.nkShA [na tu karoti ] nahI.n karatA [saH ] usako [niShkA.nkShaH samyagdR^iShTiH ] niShkA.nkSha samyagdR^iShTi [j~nAtavyaH ] jAnanA chAhiye .
TIkA : — kyo.nki samyagdR^iShTi, Ta.nkotkIrNa ek j~nAyakabhAvamayatAke kAraN sabhI karmaphalo.nke prati tathA samasta vastudharmo.nke prati kA.nkShAkA (use) abhAv honese, niShkA.nkSha (nirvA.nChak) hai, isaliye use kA.nkShAkR^it bandha nahI.n, kintu nirjarA hI hai .
bhAvArtha : — samyagdR^iShTiko samasta karmaphalo.nkI vA.NChA nahI.n hotI; tathA use sarva dharmo.nkI vA.NChA nahI.n hotI, arthAt suvarNatva, pAShANatva ityAdi tathA nindA, prasha.nsA Adike vachan ityAdik vastudharmo.nkI arthAt pudgalasvabhAvo.nkI use vA.NChA nahI.n hai — usake prati samabhAv hai, athavA anyamatAvalambiyo.nke dvArA mAne gaye anek prakArake sarvathA ekAntapakShI vyavahAradharmo.nkI use vA.NChA nahI.n hai — un dharmo.nkA Adar nahI.n hai . isaprakAr samyagdR^iShTi vA.NChArahit hotA hai, isaliye use vA.NChAse honevAlA bandha nahI.n hotA . vartamAn vedanA sahI nahI.n jAtI, isaliye use miTAneke upachArakI vA.NChA samyagdR^iShTiko chAritramohake udayake kAraN hotI hai, kintu vah us vA.NChAkA kartA svaya.n nahI.n hotA, karmoday samajhakar usakA j~nAtA hI rahatA hai; isaliye use vA.NChAkR^it bandha nahI.n hotA ..230..
gAthArtha : — [yaH chetayitA ] jo chetayitA [sarveShAm ev ] sabhI [dharmANAm ] dharmo.n (vastuke svabhAvo.n)ke prati [jugupsA.n ] jugupsA (glAni) [na karoti ] nahI.n karatA [saH ] usako [khalu ] nishchayase [nirvichikitsaH ] nirvichikitsa ( – vichikitsAdoShase rahit) [samyagdR^iShTiH ]
Page 359 of 642
PDF/HTML Page 392 of 675
single page version
.abhAvAnnirvichikitsaH, tato.asya vichikitsAkR^ito nAsti bandhaH, kintu nirjarraiv .
yato hi samyagdraShTiH Ta.nkotkIrNaikaj~nAyakabhAvamayatven sarveShvapi bhAveShu mohAbhAvAdamUDhdraShTiH, tato.asya mUDhdraShTikR^ito nAsti bandhaH, kintu nirjarraiv . samyagdR^iShTi [j~nAtavyaH ] jAnanA chAhiye .
TIkA : — kyo.nki samyagdR^iShTi, Ta.nkotkIrNa ek j~nAyakabhAvamayatAke kAraN sabhI vastudharmo.nke prati jugupsAkA (use) abhAv honese, nirvichikitsa ( – jugupsArahit — glAnirahit) hai, isaliye use vichikitsAkR^it bandha nahI.n, kintu nirjarA hI hai .
bhAvArtha : — samyagdR^iShTi vastuke dharmo.nke prati (arthAt kShudhA, tR^iShA, shIt, uShNa Adi bhAvo.nke prati tathA viShTA Adi malin dravyo.nke prati) jugupsA nahI.n karatA . yadyapi usake jugupsA nAmak karmaprakR^itikA uday AtA hai tathApi vah svaya.n usakA kartA nahI.n hotA, isaliye use jugupsAkR^it bandha nahI.n hotA, parantu prakR^iti ras dekar khir jAtI hai, isaliye nirjarA hI hotI hai ..231..
gAthArtha : — [yaH chetayitA ] jo chetayitA [sarvabhAveShu ] samasta bhAvo.nme.n [asammUDhaH ] amU.Dh.h.h hai — [saddR^iShTiH ] yathArtha dR^iShTivAlA [bhavati ] hai, [saH ] usako [khalu ] nishchayase [amUDh+ShTiH ] amU.DhdR^iShTi [samyagdaR^iShTiH ] samyagdR^iShTi [j~nAtavyaH ] jAnanA chAhiye .
TIkA : — kyo.nki samyagdR^iShTi, Ta.nkotkIrNa ek j~nAyakabhAvamayatAke kAraN sabhI bhAvo.nme.n mohakA (use) abhAv honese amU.DhdR^iShTi hai, isaliye use mUDhadR^iShTikR^it bandha nahI.n, kintu nirjarA hI hai .
bhAvArtha : — samyagdR^iShTi samasta padArtho.nke svarUpako yathArtha jAnatA hai; use rAgadveShamohakA abhAv honese kisI bhI padArtha par usakI ayathArtha dR^iShTi nahI.n pa.DtI . chAritramohake udayase
Page 360 of 642
PDF/HTML Page 393 of 675
single page version
yato hi samyagdraShTiH Ta.nkotkIrNaikaj~nAyakabhAvamayatven samastAtmashaktInAmupabR^i.nhaNAdup- bR^i.nhakaH, tato.asya jIvashakti daurbalyakR^ito nAsti bandhaH, kintu nirjarraiv . iShTAniShTa bhAv utpanna ho.n tathApi use udayakI balavattA jAnakar vah un bhAvo.nkA svaya.n kartA nahI.n hotA, isalie use mU.DhdR^iShTikR^it bandha nahI.n hotA, parantu prakR^iti ras dekar khir jAtI hai, isalie nirjarA hI hotI hai ..232..
gAthArtha : — [yaH ] jo (chetayitA) [siddhabhakti yukta : ] siddhakI (shuddhAtmAkI) bhaktise yukta hai [tu ] aur [sarvadharmANAm upagUhanakaH ] par vastuke sarva dharmo.nko gopanevAlA hai (arthAt rAgAdi parabhAvo.nme.n yukta nahI.n hotA) [saH ] usako [upagUhanakArI ] upagUhan karanevAlA [samyagdR^iShTiH ] samyagdR^iShTi [j~nAtavyaH ] jAnanA chAhiye .
TIkA : — kyo.nki samyagdR^iShTi, Ta.nkotkIrNa ek j~nAyakabhAvamayatAke kAraN samasta Atmashaktiyo.nkI vR^iddhi karatA hai isaliye, upabR^i.nhak arthAt Atmashakti ba.DhAnevAlA hai, isaliye use jIvakI shaktikI durbalatAse (mandatAse) honevAle bandha nahI.n, kintu nirjarA hI hai .
bhAvArtha : — samyagdR^iShTi upagUhanaguNayukta hai . upagUhanakA artha ChipAnA hai . yahA.N nishchayanayako pradhAn karake kahA hai ki samyagdR^iShTine apanA upayog siddhabhaktime.n lagAyA huA hai, aur jahA.N upayog siddhabhaktime.n lagAyA vahA.N anya dharmo.n par dR^iShTi hI nahI.n rahI, isaliye vah samasta anya dharmo.nkA gopanevAlA aur AtmashaktikA ba.DhAnevAlA hai .
is guNakA dUsarA nAm ‘upabR^i.nhaN’ bhI hai . upabR^i.nhaNakA artha hai ba.DhAnA . samyagdR^iShTine apanA upayog siddhake svarUpame.n lagAyA hai, isaliye usake AtmAkI samasta shaktiyA.N ba.DhtI hai.n — AtmA
Page 361 of 642
PDF/HTML Page 394 of 675
single page version
yato hi samyagdraShTiH Ta.nkotkIrNaikaj~nAyakabhAvamayatven mArgAtprachyutasyAtmano mArge ev sthitikaraNAt sthitikArI, tato.asya mArgachyavanakR^ito nAsti bandhaH, kintu nirjarraiv . puShTa hotA hai, isalie vah upabR^i.nhaN guNavAlA hai .
isaprakAr samyagdR^iShTike AtmashaktikI vR^iddhi hotI hai, isaliye use durbalatAse jo bandha hotA thA vah nahI.n hotA, nirjarA hI hotI hai . yadyapi jab tak antarAyakA uday hai tab tak nirbalatA hai tathApi usake abhiprAyame.n nirbalatA nahI.n hai, kintu apanI shaktike anusAr karmodayako jItanekA mahAn udyam vartatA hai ..233..
gAthArtha : — [yaH chetayitA ] jo chetayitA [unmArga.n gachChanta.n ] unmArgame.n jAte hue [svakam api ] apane AtmAko bhI [mArge ] mArgame.n [sthApayati ] sthApit karatA hai, [saH ] vah [sthitikaraNayukta : ] sthitik raNayukta [samyagdR^iShTiH ] samyagdR^iShTi [j~nAtavyaH ] jAnanA chAhiye .
TIkA : — kyo.nki samyagdR^iShTi, Ta.nkotkIrNa ek j~nAyakabhAvamayatAke kAraN, yadi apanA AtmA mArgase (samyagdarshan-j~nAnachAritrarUp mokShamArgase) chyut ho to use mArgame.n hI sthit kar detA hai isalie, sthitikArI (sthiti karanevAlA) hai, ataH use mArgase chyut honeke kAraN honevAlA bandha nahI.n, kintu nirjarA hI hai .
bhAvArtha : — jo, apane svarUparUp mokShamArgase chyut hote hue apane AtmAko mArgame.n (mokShamArgame.n) sthit karatA hai vah sthitikaraNaguNayukta hai . use mArgase chyut honeke kAraN honevAlA bandha nahI.n hotA, kintu udayAgat karma ras dekar khir jAte hai.n, isalie nirjarA hI hotI hai ..234..
Page 362 of 642
PDF/HTML Page 395 of 675
single page version
yato hi samyagdraShTiH Ta.nkotkIrNaikaj~nAyakabhAvamayatven samyagdarshanaj~nAnachAritrANA.n sva- smAdabhedabuddhayA samyagdarshanAnmArgavatsalaH, tato.asya mArgAnupalambhakR^ito nAsti bandhaH, kintu nirjarraiv .
chinmUrti vah vAtsalyayut, samyaktadR^iShTI jAnanA ..235..
gAthArtha : — [yaH ] jo (chetayitA) [mokShamArge ] mokShamArgame.n sthit [trayANA.n sAdhUnA.n ] samyagdarshan-j~nAn-chAritrarUp tIn sAdhako.n — sAdhano.nke prati (athavA vyavahArase AchArya, upAdhyAy aur muni — in tIn sAdhuo.nke prati) [vatsalatva.n karoti ] vAtsalya ka ratA hai, [saH ] vah [vatsalabhAvayutaH ] vatsalabhAvase yukta [samyagdR^iShTiH ] samyagdR^iShTi [j~nAtavyaH ] jAnanA chAhiye .
TIkA : — kyo.nki samyagdR^iShTi, Ta.nkotkIrNa ek j~nAyakabhAvamayatAke kAraN samyagdarshan- j~nAn-chAritrako apanese abhedabuddhise samyaktayA dekhatA ( – anubhav karatA) hai isaliye, mArgavatsal arthAt mokShamArgake prati ati prItivAlA hai , isaliye use mArgakI ★anupalabdhise honevAlA bandha nahI.n, kintu nirjarA hI hai .
bhAvArtha : — vatsalatvakA artha hai prItibhAv . jo jIv mokShamArgarUp apane svarUpake prati prItivAlA – anurAgavAlA ho use mArgakI aprAptise honevAlA bandha nahI.n hotA, parantu karma ras dekar khir jAte hai.n, isaliye nirjarA hI hotI hai ..235.. ★anupalabdhi=pratyakSha nahI.n honA vah; aj~nAn; aprApti .
Page 363 of 642
PDF/HTML Page 396 of 675
single page version
yato hi samyagdraShTiH, Ta.nkotkIrNaikaj~nAyakabhAvamayatven j~nAnasya samastashakti prabodhen prabhAvajananAtprabhAvanAkaraH, tato.asya j~nAnaprabhAvanA.aprakarShakR^ito nAsti bandhaH, kintu nirjarraiv .
gAthArtha : — [yaH chetayitA ] jo chetayitA [vidyAratham ArUDhaH ] vidyArUp rath par ArU.Dh.h.h huA ( – cha.DhA huA) [manorathapatheShu ] manarUp rathake pathame.n (j~nAnarUp rathake chalaneke mArgame.n) [bhramati ] bhramaN ka ratA hai, [saH ] vah [jinaj~nAnaprabhAvI ] jinendrabhagavAnake j~nAnakI prabhAvanA ka ranevAlA [samyagdR^iShTiH ] samyagdR^iShTi [j~nAtavyaH ] jAnanA chAhiye .
TIkA : — kyo.nki samyagdR^iShTi, Ta.nkotkIrNa ek j~nAyakabhAvamayatAke kAraN j~nAnakI samasta shaktiko pragaT karane – vikasit karane – phai lAneke dvArA prabhAv utpanna karatA hai isalie, prabhAvanA karanevAlA hai, ataH use j~nAnakI prabhAvanAke aprakarShase (j~nAnakI prabhAvanA na ba.DhAnese) honevAlA bandha nahI.n, kintu nirjarA hI hai .
bhAvArtha : — prabhAvanAkA artha hai pragaT karanA, udyot karanA ityAdi; isalie jo apane j~nAnako nirantar abhyAsake dvArA pragaT karatA hai — ba.DhAtA hai, usake prabhAvanA a.ng hotA hai . use aprabhAvanAkR^it karmabandha nahI.n hotA, kintu karma ras dekar khir jAte hai.n, isalie usake nirjarA hI hai .
is gAthAme.n nishchayaprabhAvanAkA svarUp kahA hai . jaise jinabimbako rathArU.Dh.h.h karake nagar, van ityAdime.n phi rAkar vyavahAraprabhAvanA kI jAtI hai, isIprakAr jo vidyArUp (j~nAnarUp) rathame.n AtmAko virAjamAn karake manarUp (j~nAnarUp) mArgame.n bhramaN karatA hai vah j~nAnakI prabhAvanAyukta samyagdR^iShTi hai, vah nishchayaprabhAvanA karanevAlA hai .
Page 364 of 642
PDF/HTML Page 397 of 675
single page version
prAgbaddha.n tu kShayamupanayan nirjarojjR^imbhaNen .
guN nirjarAke kAraN hai.n . isIprakAr samyaktvake anya guN bhI nirjarAke kAraN jAnanA chAhie .
is granthame.n nishchayanayapradhAn kathan honese yahA.N niHsha.nkitAdi guNo.nkA nishchay svarUp (sva- Ashrit svarUp) batAyA gayA hai . usakA sArA.nsh isaprakAr hai : — jo samyagdR^iShTi AtmA apane j~nAn-shraddhAname.n niHsha.nk ho, bhayake nimittase svarUpase chalit na ho athavA sandehayukta na ho, usake niHsha.nkitaguN hotA hai .1. jo karmaphalakI vA.NChA na kare tathA anya vastuke dharmo.nkI vA.NChA na kare, use niHkA.nkShit guN hotA hai .2. jo vastuke dharmo.nke prati glAni na kare, usake nirvichikitsA guN hotA hai .3. jo svarUpame.n mU.Dh.h.h na ho, svarUpako yathArtha jAne, usake amU.DhdR^iShTi guN hotA hai .4. jo AtmAko shuddhasvarUpame.n yukta kare, AtmAkI shakti ba.DhAye, aur anya dharmo.nko gauN kare, usake upabR^i.nhaN athavA upagUhan guN hotA hai .5. jo svarUpase chyut hote hue AtmAko svarUpame.n sthApit kare, usake sthitikaraN guN hotA hai .6. jo apane svarUpake prati visheSh anurAg rakhatA hai, usake vAtsalya guN hotA hai .7. jo AtmAke j~nAnaguNako prakAshit kare — pragaT kare, usake prabhAvanA guN hotA hai .8. ye sabhI guN unake pratipakShI doSho.nke dvArA jo karmabandha hotA thA use nahI.n hone dete . aur in guNo.nke sadbhAvame.n, chAritramohake udayarUp sha.nkAdi pravarte to bhI unakI ( – sha.nkAdikI) nirjarA hI ho jAtI hai, navIn bandha nahI.n hotA; kyo.nki bandha to pradhAnatAse mithyAtvake astitvame.n hI kahA hai .
siddhAntame.n guNasthAno.nkI paripATIme.n chAritramohake udayanimittase samyagdR^iShTike jo bandha kahA hai vah bhI nirjarArUp hI ( – nirjarAke samAn hI) samajhanA chAhie, kyo.nki samyagdR^iShTike jaise pUrvame.n mithyAtvake udayake samay ba.NdhA huA karma khir jAtA hai usIprakAr navIn ba.NdhA huA karma bhI khir jAtA hai; usake us karmake svAmitvakA abhAv honese vah AgAmI bandharUp nahI.n, kintu nirjarArUp hI hai . jaise — koI puruSh dUsarekA dravya udhAr lAyA ho to usame.n use mamatvabuddhi nahI.n hotI, vartamAname.n us dravyase kuCh kArya kar lenA ho to vah karake pUrva nishchayAnusAr niyat samay par usake mAlikako de detA hai; niyat samayake Ane tak vah dravya usake gharame.n pa.DA rahe to bhI usake prati mamatva na honese us puruShako us dravyakA bandhan nahI.n hai, vah usake svAmIko de deneke barAbar hI hai; isIprakAr — j~nAnI karmadravyako parAyA mAnatA hai, isaliye use usake prati mamatva nahI.n hotA ataH usake rahate hue bhI vah nirjarit hueke samAn hI hai aisA jAnanA chAhie .
Page 365 of 642
PDF/HTML Page 398 of 675
single page version
yah niHsha.nkitAdi ATh guN vyavahAranayase vyavahAramokShamArga par isaprakAr lagAne chAhiye : — jinavachaname.n sandeh nahI.n karanA, bhayake Ane par vyavahAr darshan-j~nAn-chAritrase nahI.n DiganA, so niHsha.nkitattva hai .1. sa.nsAr-deh-bhogakI vA.NChAse tathA paramatakI vA.NChAse vyavahAramokShamArgase chalAyamAn na honA so niHkA.nkShitatva hai .2. apavitra, durgandhit Adi vastuo.nke nimittase vyavahAramokShamArgakI pravR^ittike prati glAni na karanA so nirvichikitsA hai .3. dev, guru, shAstra, laukik pravR^itti, anyamatAdike tattvArthakA svarUp — ityAdime.n mU.DhtA na rakhanA, yathArtha jAnakar pravR^itti karanA so amU.DhdR^iShTi hai .4. dharmAtmAme.n karmodayase doSh A jAye to use gauN karanA aur vyavahAramokShamArgakI pravR^ittiko ba.DhAnA so upagUhan athavA upabR^i.nhaN hai .5. vyavahAramokShamArgase chyut hote hue AtmAko sthir karanA so sthitikaraN hai .6. vyavahAramokShamArgame.n pravR^itti karanevAle par visheSh anurAg honA so vAtsalya hai .7. vyavahAramokShamArgakA anek upAyo.nse udyot karanA so prabhAvanA hai .8. isaprakAr ATho.n hI guNo.nkA svarUp vyavahAranayako pradhAn karake kahA hai . yahA.N nishchayapradhAn kathaname.n us vyavahArasvarUpakI gauNatA hai . samyagj~nAnarUp pramANadR^iShTime.n dono.n pradhAn hai.n . syAdvAdamatame.n koI virodh nahI.n hai ..236..
ab, nirjarAke yathArtha svarUpako jAnanevAle aur karmo.nke navIn bandhako rokakar nirjarA karanevAle samyagdR^iShTikI mahimA karake nirjarA adhikAr pUrNa karate hai.n : —
shlokArtha : — [iti navam bandha.n rundhan ] isaprakAr navIn bandhako rok tA huA aur [nijaiH aShTAbhiH agaiH sa.ngataH nirjarA-ujjR^imbhaNen prAgbaddha.n tu kShayam upanayam ] (svaya.n) apane ATh a.ngo.nse yukta honeke kAraN nirjarA pragaT honese pUrvabaddha karmo.nkA nAsh karatA huA [samyagdR^iShTiH ] samyagdR^iShTi jIv [svayam ] svaya.n [atirasAt ] ati rasase (nijarasame.n masta huA) [Adi-madhya- antamukta.n j~nAna.n bhUtvA ] Adi-madhya-a.nt rahit (sarvavyApak , ekapravAharUp dhArAvAhI) j~nAnarUp hokar [gagan-Abhog-ra.nga.n vigAhya ] AkAshake vistArarUp ra.ngabhUmime.n avagAhan karake (j~nAnake dvArA samasta gaganama.nDalame.n vyApta hokar) [naTati ] nR^itya karatA hai
bhAvArtha : — samyagdR^iShTiko sha.nkAdikR^it navIn bandha to nahI.n hotA aur svaya.n aShTA.ngayukta honese nirjarAkA uday honeke kAraN usake pUrvake bandhakA nAsh hotA hai . isaliye vah dhArAvAhI j~nAnarUp rasakA pAn karake, nirmal AkAsharUp ra.ngabhUmime.n aise nR^itya karatA hai jaise koI puruSh madya pIkar magna huA nR^ityabhUmime.n nAchatA hai .
Page 366 of 642
PDF/HTML Page 399 of 675
single page version
prashna : — Ap yah kah chuke hai.n ki samyagdR^iShTike nirjarA hotI hai, bandha nahI.n hotA . kintu siddhAntame.n guNasthAno.nkI paripATIme.n avirat samyagdR^iShTi ityAdike bandha kahA gayA hai . aur ghAtikarmo.nkA kArya AtmAke guNo.nkA ghAt karanA hai, isaliye darshan, j~nAn, sukh, vIrya — in guNo.nkA ghAt bhI vidyamAn hai . chAritramohakA uday navIn bandha bhI karatA hai . yadi mohake udayame.n bhI bandha na mAnA jAye to yah bhI kyo.n na mAn liyA jAye ki mithyAdR^iShTike mithyAtva-anantAnubandhIkA uday hone par bhI bandha nahI.n hotA ?
uttar : — bandhake hone.nme.n mukhya kAraN mithyAtva-anantAnubandhIkA uday hI hai; aur samyagdR^iShTike to unake udayakA abhAv hai . chAritramohake udayase yadyapi sukhaguNakA ghAt hotA hai tathA mithyAtva-anantAnubandhIke atirikta aur unake sAth rahanevAlI anya prakR^itiyo.nke atirikta sheSh ghAtikarmo.nkI prakR^itiyo.nkA alpa sthiti-anubhAgavAlA bandha tathA sheSh aghAtikarmo.nkI prakR^itiyo.nkA bandha hotA hai, tathApi jaisA mithyAtva-anantAnubandhI sahit hotA hai vaisA nahI.n hotA . ananta sa.nsArakA kAraN to mithyAtva-anantAnubandhI hI hai; unakA abhAv ho jAne par phi ra unakA bandha nahI.n hotA; aur jahA.N AtmA j~nAnI huA vahA.N anya bandhakI gaNanA kaun karatA hai ? vR^ikShakI ja.D.h.h kaT jAne par phi ra hare patte rahanekI avadhi kitanI hotI hai ? isaliye is adhyAtmashAstrame.n sAmAnyatayA j~nAnI-aj~nAnI honeke sambandhame.n hI pradhAn kathan hai . j~nAnI honeke bAd jo kuCh karma rahe ho.n ve sahaj hI miTate jAye.nge . nimnalikhit dR^iShTAntake anusAr j~nAnIke sambandhame.n samajh lenA chAhie . koI puruSh daridratAke kAraN ek jhopa.Deme.n rahatA thA . bhAgyodayase use dhan-dhAnyase paripUrNa ba.De mahalakI prApti ho gaI, isaliye vah usame.n rahaneko gayA . yadyapi us mahalame.n bahut dino.nkA kU.DA-kacharA bharA huA thA tathApi jis din usane Akar mahalame.n pravesh kiyA us dinase hI vah us mahalakA svAmI ho gayA, sampattivAn ho gayA . ab vah kU.DA-kacharA sAph karanA hai so vah kramashaH apanI shaktike anusAr sAph karatA hai . jab sArA kacharA sAph ho jAyegA aur mahal ujjval ho jAyegA tab vah paramAnandako bhogegA . isIprakAr j~nAnIke sambandhame.n samajhanA chAhie .162.
batAkar ra.ngabhUmise bAhar nikal gaI .
Page 367 of 642
PDF/HTML Page 400 of 675
single page version
iti shrImadamR^itachandrasUrivirachitAyA.n samayasAravyAkhyAyAmAtmakhyAtau nirjarAprarUpakaH ShaShTho.a~N.hkaH ..
karma navIn bandhe na tabai ar pUrav bandha jha.De bin bhAye;
pUraN a~N.hga sudarshanarUp dharai nit j~nAn ba.Dhe nij pAye,
yo.n shivamArag sAdhi nirantar, AnandarUp nijAtam thAye ..
isaprakAr shrI samayasArakI (shrImadbhagavatkundakundAchAryadevapraNIt shrI samayasAr paramAgamakI) shrImad amR^itachandrAchAryadevavirachit AtmakhyAti nAmak TIkAme.n nirjarAkA prarUpak ChaThavA.N a.nk samApta huA .